Çek bedellerinin ödenmesi konusunda , bankaların yükümlülükleri ile sorumlulukları, 3167 sayılı "Çekle Ödemelerin DüzenIenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkındaki Kanun"un 1-2-4-5-7-8-15. maddelerinde düzenlenmiştir. Hukuken havale hükmünde olan çekin, yasanın 4. maddesi ile karşılığının bulunması halinde, muhatap banka tarafından hamiline ödenmesi zorunluluğunu getirmiştir.

Karşılığı bulunmayan çek hakkında ne gibi işlem yapılacağı konusunda, 3167 sayılı yasada hüküm bulunmamaktadır: Çekin ;karşılığı yoksa, Çek Yasası'nın 1. maddesinin yollamasıyla bu durumda TTK. hükümlerine göre işlem yapılması, çekin arkasına bu hususun yazılması, tartışmadan uzak bir zorunluluktur. Çekin karşılığı var fakat yine de ödenemiyor ise, yasanın 5. maddesine göre, muhatap banka karşılığı olduğunu ve ödememe nedenini bildirmekle yükümlüdür. Yasa koyucu 5. madde hükmü ile, hesapta karşılığı bulunan bir çek bedelinin, yine de ödenmemesi olasılığına karşı bir çözüm getirmiştir. Yasanın hazırlanış gerekçesinde, Adalet Komisyonu'nun raporunda, hükümetin teklifinde ve tasarının kanunlaşan son halinde hep aynı olasılık üzerinde durulmuştur.

Çekin üzerinde yasal bir engel olmakla beraber, esasen karşılığı da yok ise, muhatap banka bu durumda TTK hükümlerine göre çekin karşılıksız olduğunu usulüne uygun olarak, çek hamiline bildirmek zorundadır. Uygulamada muhatap bankaların çekin gösteriminde (ibrazında), karşılığının 'olup olmadığını tespit ve hamiline usulüne göre beyan etmeden yalnızca ödemeye engel yasal bir nedeni, çekin arkasına ödememe sebebi olarak yazılmakla yetindikleri görülmektedir. Bu uygulama yasanın 5. maddesi hükmünün lafzına ve ruhuna, maddenin vaz'ediliş gerekçesine ve TTK'nın hükümlerine mutlak olarak aykırıdır.

Hamil, müracaat haklarını TTK'nın 720. maddesindeki koşulların gerçekleşmesiyle kullanabileceğine göre, bir çekin karşılıksız olduğu ya da ödenmediği saptanmadan o çek hakkında, ihtiyati haciz kararı alınamayacağı, icra takibi yapılamayacağı yasa gereğidir. (İİK.,TTK., 3167 s. yasa). Bir güven kurumu olan bankaların, çekin süresinde ibraz edildiği tarihte, karşılığının bulunmamasına karşın, 3167 sayılı yasanın 5.maddesine uygun davranıldığı savı ile, TTK'nın 720. maddesine aykırı olarak çekin ödenmediğini, karşılıksız olduğunu beyan etmeden, yalnızca örneğin ihtiyati tedbir kararının varlığını çekin arkasına yazmaları kusurlu bir davranıştır.

Hamilin alacağına kavuşmak için gerekli etkinliği gösterebilmesi, muhatap bankanın kuşku uyandırmayacak beyanına mutlak olarak bağlıdır. Muhatap bankanın yükümlülüğü Çek Yasası'nın 4. maddesi ile sınırlı olmadığından bankanın ihmali, korunması öngörülen hamilin tüm müracaat haklarına engel olacak ve belki de çekin, borçlularından tahsil edilememesi ve neticede bankanın bir tazminat davasına maruz kalması sonucunu doğuracaktır.

Çek, hangi nedenle ödenmemiş olursa olsun, hamilin müracaat haklarını kullanmasına engel olmamak için, karşılığının olup olmadığı, bedelinin ödenmemiş olduğu, varsa yasal ödememe nedeni ile birlikte muhatap banka tarafından çekin arkasına yazılıp imzalanması yasal bir zorunluluktur. Aksine davranış, bankanın beyanının yanıltıcı ve davranışının kusurlu sayılmasını ve sorumluluğunu gerektirir.
Av. Hulusi Metin
(Cumhuriyet, 21.04.1991, s.15)