Mitler ve Mitoloji THS’de birkaç yerde tartışma konusu oldu; doğrusunu yazmak gerekirse tartışma konusu olmaktan ziyade, tartışılan konular çerçevesinde mitolojiye değinildi. Tartışmacılar çoğunlukla mitleri ve mitolojiyi bir masal bir öykü olarak değerlendirdi ve bu türden masal ve öykülerin çağımızın aydınlanmış toplumlarında yerlerinin olmadığına değinildi.

Nedir mit ve mitoloji? Günümüzün toplumlarında işlevi olmayan, yetişkinleri ilgilendirmeyen sadece çocuklara anlatılan öyküler mi gerçekten?

Mitlerin bir öykü olduklarına dair düşünceye bir diyeceğim yok; mitler gerçekten öyküdürler. Üzerinde tartışılması gereken konu mitlerin sıradan öyüküler mi, yoksa sıra dışı, günümüz toplumlarında bile bir işlevi olan öyküler mi olup olmadıkları konusu.

Mythos Yunanca’da eski çağlardan günümüze kadar gelen masal, efsane ve menkıbe anlamına gelir. Bu özelliklerinin yanında bir de veciz bir anlamları ve öğüt verici bir yanları vardır.

Bu yönleri ile mitler dilden dile, zamandan zamana aktarılan genel kabul gören geleneksel düşünce tarzının, ananevi değerlerin, örf ve adetlerin taşıyıcılarıdır; insanların günlük yaşamlarında yol gösterici bir rol oynarlar, her zaman doğru, mantıki olmasalar ve genel kabul görmeseler bile.

Berlin Üniversitesi Tarih Profesörü Christian Gizewski’ye göre Mit’ler bu yönleri ile:
Dini düşünceleri, tanrıların özelliklerini ve tarihlerini, manevi varlıkların ve kahramanların hayatlarını ve bunların insanlarla olan ilişkilerini,

Kainatın yaradılışı ve yapsı hakkındaki düşünceleri,

İnsanların davranışlarını yönlendiren ahlak kurallarını ve yapılması ve yapılmaması gereken davranışları
belirlerler.

Mitlerin varlık gerekçesi insanların, sadece ilkel insanların değil, günümüz insanının da(inanmıyan kendi kendisine sorsun: fala inanıyor muyum, yıldızler yaşantımı etkiliyor mu? Biraz düşünürsek daha birçok örnek bulabileceğimize eminim), tabiat olayları karşısındaki acizliği, tabiat olaylarını tam olarak anlayıp değerlendirememesinde yatar.

Mitoloji ile günümüzde birçok bilim dalı uğraşıyor. Bunların başında antropoloji, tarih, dini bilimler, etnoloji, dilbilim geliyor. Bu bilimler bir yandan mitlerin doğuşunu ve ortaya çıkışlarını incelerken, diğer yandan mitlerin insanlar ve toplumlar üzerindeki etkilerini ve işlevlerini araştırıyor.

Yunan Mitolojisi’ne baktığımızda bu mitolojinin kainatın kuruluşunu, tanrıların var oluşlarını ve yaşamlarını, birbirileri ile kavgalarını, tanrıların insanlarla olan ilişkilerini ve insanların yaşamlarını nasıl etkilediklerini görürüz. Günümüzün insanının gözü ve düşünce yapısı ile değerlendirdiğimizde çoğumuzun ilkel olarak değerlendirebileceği bir düşünce yapısı belki de. Burada kendi kendimize şu soruları sormakta fayda var bence
a) kendimizi o zamanki insanların yerine koyalım, bizler başka türlü mü davranırdık acaba?
b) Mitolojik Tanrılar’ın birbirileri ile olan ilişkileri, kişi olarak herbirimize ve günümüzün toplum yapısına yabancı mı?
c) Tüm bilimsel ve teknik ilerlemeye ve akılcı ve mantıklı düşüncemize rağmen, mitleri yaratan ve her tabiat olayını bir tanrıya bağlıyan ilkel olarak değerlendirdiğimiz düşünceden çok mu ilerdeyiz?

Benim düşünceme göre mitlerden öğreneceğimiz çok şey var. Yeterki onları gereği gibi okuyup değerlendirebilelim.


Saygılarımla

Kaynak: Christian Gizewski, 'Zur historischen Bedeutung antiker Mythologie' Skript zur Lehrveranstaltung im WS 2002/2003. (Antik Mitoloji’nin Tarihi Anlamı Üzerine, 2002/2003 kış sönestresi ders notları)