Akıl kelimesi arapçadaki ‘Akl’dan gelme. Çoğulu: Ukul
Aklın Türkçedeki karşılığı olan ‘US ’ kelimesi, aklın anlamını tam olarak karşılıyamamakta. Usun kullanıldığı yerler zaten sayılı. Us’un en çok kullandığımız şekli ‘uslu uslu oturmak/dinlemek’ tamlamsında görülmektedir.

Akıl kelimesi ile yapılan tamlama ve kavramlar:

Akl-ı baliğ: buluğa ermiş/ergin kimsenin hali
Akl-ı beşer: insan aklı
Akl-ı evvel: yaradılıştan olan akıl, Allah (akl-ı evveli sivri zekalı anlamında kullandığımız ‘aklı evvel’ ile karıştırmamak gerekir).
Akl-ı faal: işleyen, yapıcı akıl
Akl-ı hayvani: hayvan aklı (olamıyacağına göre: içgüdü)
Akl-ı insani: insan kavrayışı
Akl-ı küll: tabiatta görülen genel ahenk
Akl-ı maad: geleceği kavrıyan akıl
Akl-ı maaş: geçim fikri
Akl-ı nefsani: kendini koruma içgüdüsü
Akl-ı selim: sağduyu

Aklen: akıl ile, akıldan
Aklen ve naklen: akıl ve nakil yoluyla
Akli: akla ait, akıl ile bilinen veya bulunan şeyler
Akliyye: 1. akıl ile ilgili olan , 2. akıl ile anlaşılan, 3. akılcılık(rasyonalism)
Akliyyun: hadiseleri akıl ile araştıranlar.

Akıl hastalığı ve akıl zayıflığı hukukta yer alan kavramlardır.

Aklın yukarıya yazdığım anlamlarını/tamlamalarını çoğumuz belkide şimdiye kadar duymamıştır bile. Bunun tek istisnası ‘akl-ı selim’ olsa gerek.

Akıl kavramının günümüzdeki kullanımı günümüzün ve zamanın şartlarına uydurulmuş bence.

Bunlardan bazıları:
Ortak akıl
Akıl şaşılığı
Akıl yürütme
Akıl terazisi
Akıl dışı
Akıl parası
Akıl hocası
Akıl kayması
Modern akıl


Saygılarımla