Sayıştay, mülga 832 sayılı Sayıştay Kanunu’nun yürürlüğünde görevleri gereği hesap verme yükümlülüğü olan sorumluların (saymanların) yönetim dönemi hesaplarını denetleyip yargılayarak hükme bağlıyordu. Sayıştay’ın yargılama görevi bundan ibaret iken, 832 sayılı Kanunu’nun yerine yürürlüğe konulan 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nda hesap yargılama görevine yer verilmeyip onun yerine “kamu zararına ilişkin hususları hükme bağlama” görevi ihdas edilmiş, (6085/mad.5-b) ancak yargılama ile ilgili kurallar hesap yargılaması yapılacak olmasına göre düzenlenmiştir. (6085/mad.49-50)

Sayıştay yargısını adli ve idari yargıdan ayıran en önemli özellik, Anayasa ile hesap yargılama görevinin münhasıran Sayıştay’a yüklenmiş olmasıdır. Hesap yargılamaları, hesap verme yükümlülüğü olan sorumluların kusursuz sorumlulukları esas alınarak yapılan yargılamalardır. Kamu zararına sebep oldukları iddia edilen sorumluların yargılanması ise, kusur sorumlulukları (tazminat sorumlulukları) esas alınarak yapılan yargılamalardır. Bu görev, idarelerin başvuruları üzerine, adliye (hukuk) mahkemeleri tarafından 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu çerçevesinde yerine getirilir. Sayıştay’a da kamu zararlarını hükme bağlama görevi verilmiş ise de, bu görevin Sayıştay’ın hesap yargılama kuralları (yargılama usulü) ile yerine getirilmesi yargılama hukukuna uygun düşmemektedir.

Sayıştay’ın denetim alanı içerisinde tespit ettiği mevzuata aykırı personel atamaları, zaman aşımına uğramış alacaklar, kamu zararına neden olan hesap ve işlemler, suç unsurlu ödemeler, rücu davası açılmayan alacaklar gibi yanlış, eksik veya usulsüz işlemlerden sonuçlandırılmaları Sayıştay’ın yetkisinde olanlar iç mevzuatına göre işleme tabi tutulmakta, sonuçlandırma yetkisi dışında kalanlar ise ilgili idarelere/makamlara gönderilmektedir. Nitekim suç unsurlu ödemeler ceza yargısının konusunu teşkil ettiği için bu konudaki tespitler gereği yapılmak üzere C. Savcılıklarına gönderilmektedir. Kamu zararlarının tahsil ve takip görevi Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre ilgili kamu idareleri tarafından yerine getirilmektedir. Kamu idarelerinin yapmış oldukları kontroller, denetim ve incelemeleri sonucunda tespit ettiği kamu zararlarının tahsilinde ihtilaf çıkması halinde çözümü için ilgili idareler tarafından Sayıştay’a değil, genel hükümlere göre adli yargıya başvurulmaktadır. Dolayısıyla Sayıştay’ın kamu zararı tespitlerinin de aynı şekilde işleme tutulması gerekmektedir.

Sonuç olarak; Sayıştay’ın, tespit etmiş olduğu kamu zararlarının hesap yargılama kuralları ile yargılanmasının yargılama hukukuna uygun olmadığı değerlendirilmektedir.

Turgut AŞCI
E. Sayıştay Uzman Denetçisi