Alıntı: Yazan Av. Hüsamettin Dinçer Emek harcayıp cevap veren tüm meslektaşlarıma teşekkür ederim... Bir kaza sebebiyle tazminat davası açtığım ve müştereken/müteselsilen tazminat istediğim üç adet davalının birine yönelik davadan feragat ve diğer ikisi için de davaya devam etmek istiyorum. Davalılar ihtiyari dava arkadaşı durumunda. Yapacağım feragatin diğer iki davalıya da sirayet tehlikesi mevcut mudur ? Bu konuda Yargıtay kararı bilgisi olan meslektaşlarımız yardımcı olabilir mi ? Çok teşekkürler,

Bu konuya bakınız:
http://www.turkhukuksitesi.com/showthread.php?t=31355

Ayrıca yeni tarihli bir karar için;

http://www.turkhukuksitesi.com/serh.php?did=8090


818 S.lı Borçlar Kanunu MADDE 145 2 - MÜTESELSİL BORCUN SUKUTU
Tediyesi ile veya yaptığı takas ile borcun tamamını veya bir kısmını iskat etmiş olan müteselsil borçlulardan biri, sakıt olan borç nispetinde, diğer borçluları halâs etmiş olur.

Eğer müteselsil borçlulardan biri borç tediye olunmamış iken ondan tahallüs etmiş ise, diğer borçlular ancak halin veya borcun mahiyetinin irae ettiği nispette bu beraetten istifade edebilirler.


T.C.

YARGITAY

4. HUKUK DAİRESİ

E. 1978/8214

K. 1979/2031

T. 16.2.1979

• MÜTESELSİL MESULİYET ( Trafik kazası )

• EKSİK TESELSÜL ( Trafik kazası )

• SORUMLULUĞUN MUHTELİF SEBEBLERDEN KAYNAKLANMASI

• TAKSİM DEF'İ - TAKAS ( Müteselsil mesuliyet )

• SULH ( Müteselsil mesuliyet )

• RÜCU ( Müteselsil mesuliyet )

818/m.41

1086/m.94

ÖZET : Sulh, usul hukuku bakımından bir davayı sona erdiren sebeplerdendir.

DAVA : Taraflar arasındaki trafik kazasından doğan destekden yoksun kalma ve manevŒ tazminat davası nedeniyle yapılan yargılama sonunda ilamda yazılı nedenlerden dolayı 5450 lira 41 kuruş maddŒ ve 11000 lira manevŒ tazminatın davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacılara ödenmesine ilişkin hükmün süresi içinde davalı Ömer Sami'den gayri taraflar avukatlarınca temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi gereği konuşuldu:

KARAR : 1- Davalılardan Ali Rıza, davacıların desteğinin ölümü ile sonuçlanan trafik kazasına karışan aracın sahibi ve işleticisi, diğer davalı Ömer Sami şoförüdür. Bu itibarla davalı Ali Rıza 6085 sayılı Trafik Yasasının 50. ve diğer davalı Ömer Sami'den BK. nun 41. maddesi hükümlerince davacılara karşı müteselsilen sorumludur. Bu sorumluluk muhtelif hukukŒ sebeblerden kaynaklandığından anılan teselsül, BK. nun 51. maddesinin öngördüğü eksik ( nakıs ) teselsül niteliğindedir. Tam teselsülde olduğu gibi ( BK. 50 ), eksik teselsülde de sorumlulardan her bir tazminat borcunun tamamından sorumludur. BK.nun 142/1. maddesi hükmüne dayanarak alacaklı ya da zarara uğrayan, sorumlulardan dilediğine başvurarak alacağının tamamını veya bir kısmını istemekte serbesttir; sorumlulardan birinin zararı ödemesi halinde, diğerleri bu oranda borçtan kurtulurlar. Bu bakımdan tam teselsül ile eksik teselsül arasında bu yönden bir benzerlik mevcuttur. Bunun içindir ki, alacaklının talebi üzerine müteselsil borçlu, talep edilen kısmın kendi borcunu aştığı gerekçesiyle ifadan kaçınamaz; başka bir deyimle alacaklının ifa için başvurmuş olduğu bir müteselsil borçlunun ona karşı "taksim def'i" ni ( beneficium divisionis ) dermeyan etmek hakkı yoktur ( 141/2 ). Çünkü, diğer borçlular gibibu borçluda edimin tamamından sorumlu bulunmaktadır. Borçlular arasında sorumluluğun başka şekilde tesbit edilmiş olması ve örneğin bu borçlunun haddizatında borcun belli bir kısmından dahi sorumlu bulunmaması, borçlular arasındaki dış münasebet açısından hiçbir rol oynamaz; yani alacaklıyı hiçbir şekilde ilgilendirmez. Borç, iç münasebette borçlular arasında ne şekilde taksim edilmiş olursa olsun, alacaklı edimin tamamını borçlulardan herhangi birinden talep etmek hakkına sahiptir. Hatta alacaklı, bir müteselsil borçluyu dava edip tahsil hükmü almış olsa dahi, alacağını tahsil etmediği sürece diğer müteselsil borçlular aleyhine aynı alacaktan ötürü dava açmasına bir yasal engel ve mahkemece de "ödetmede tekerrür etmemek" kaydıyle tahsil kararı verilmesinde bir yasal sakınca yoktur. Borçluların borçtan tamamen veya kısmen kurtulabilmeleri, alacaklının bilfiil tatmin edilmiş bulunması halinde söz konusu olabilir ( BK. 145/1 ). Bunun aksinin kabul edilebilmesi için, ya alacaklının teselsülden açıkca feragat etmiş olması, yahutta böyle bir feragatın durumdan kesin olarak anlaşılması lazımdır ( Turgut Akıntürk - Müteselsil Borçluluk - Ankara 1971 Sayfa 164, dip not 21 ve orada anılan eserler ). Temyiz incelemesine konu edilen bu davada her iki durum da söz konusu değildir.

Ancak, her iki davalı aleyhine tazminat davası açıldıktan sonra davacılardan Saike kendisine asaleten ve çocukları Fatma, Hülya ve Ahmet'e velayeten verdiği 21.2.1976 günlü ve yine duruşma sırasında mahkemeye ibraz ettiği tarihsiz ( ek 11/6 ) iki dilekçe ile davalılardan Ali Rıza ile sulh olduğunu ve hakkındaki davasından feragat ettiğini bildirmiştir. Her iki dilekçe birlikte incelendikte; davacı Saike'nin kendisi ve velayeti altında bulunan davacı çocukları Fatma, Hülya ve Ahmet adına maddŒ ve manevŒ tazminatları karşılığında 10.000 lira almak suretiyle davalılardan şoför Ali Rıza ile sulh oldukları ve sulh sözleşmesine dayanarak adı anılan davalı hakkındaki davalarından feragat ettikleri anlaşılmaktadır. Esasen bu konuda taraflar arasında da bir uyuşmazlık yoktur. Yerel mahkeme, davalılardan Ali Rıza ile bir kısım davacının yapmış olduğu sulh sözleşmesine dayanarak araç sahibi olan diğer davalı Ömer Samihakkındaki davayı da reddetmiş bulunmaktadır. O halde, bu davada soruna, sulh sözleşmesi yönünden bakılmasında ve böyle bir sözleşmenin diğer davalı hakkında doğuracağı hukuksal sonucun ne olacağının saptanmasında zorunluk vardır.

Bilindiği gibi müteselsil borçluların borçtan kurtulmalarını gerektiren haller iki grupta mütalaa edilmektedir. Bunlardan birincisi "bütün borçluların borçtan kurtulması" halidir ki, bu nitelikteki kurtulma ya alacaklının tatmin edilmesi suretiyle ya da tatmin edilmeksizin olur. "Alacaklının tatmin edilmesi suretiyle kurtulma" BK.nun 145/1. maddesinde düzenlenmiş olup, bu haller ( ifa ) ve ( takas ) olmak üzere iki tanedir. "Alacaklının tatmin edilmesi suretiyle kurtulma" şeklinde isimlendirilen bu halin dışında, borçlulardan birinin bir eylemi, muamelesi veya içerisinde bulunduğu hukukŒ durumun diğer borçlulara sirayet etmesi, başka bir deyimle, bu borçlunun ifa ve takas dışındaki bir sebeple borçtan kurtulmasının diğer borçluların da borçtan kurtulmaları sonucunu doğurması mümkündür. Bunun hangi hallerde söz konusu olabileceği BK. nunda açıkca belirtilmemiş, sadece BK. nun 145. maddesinin 2. fıkrasında aynen "eğer müteselsil borçlulardan biri borç tediye olunmamış iken ondan tahallüs etmiş ise, diğer borçlular ancak halin veya borcun mahiyetinin irae ettiği nisbette, bu beraatten istifade edebilirler" denilmiştir.

Borçlulardan birinin borçtan kurtulması sonucunu doğuran sebeblerden, diğer borçlulara da kısmen sirayet edebilecek olan haller genillikle ( kusursuz imkansızlık ibra, tecdit, sulh ve zamanaşımı ) dır. Bu davada bir kısım davacılarla davalı asıl fail Ömer Sami arasında yapılan anlaşmanın sulh niteliğinde olduğu kuşkusuzdur. Zira, alacaklı durumundaki bir bölüm davacılar alacaklarına karşılık bir miktar tazminat almış olduklarından ortaya bir sulh sözleşmesi çıkmıştır ( Feyzi Necmettin Feyzioğlu - Borçlar Hukuku - Genel Hükümler - Cilt: II - İstanbul 1977, Sayfa 427 ). Gerçekten Sulh ( Vergleich ), tarafların arasındaki hukukŒ münasebete ilişkin bir uyuşmazlığı veya şüpheli bir durumason vermek amacıyle karşılık rıza ve fedakarlıkla yapmış oldukları bir sözleşmedir. Sulh maddŒ hukuk bakımından borcu, usul hukuku bakımından ise davayı sona erdiren sebeblerdendir ( Turgut Akıntürk Müteselsil Borçluluk - Ankara 1971 - Sayfa 187 ).

Müteselsil borçlulardan birinin alacaklı ile akdetmiş olduğu sulhun, diğer borçlulara ne oranda tesir edeceği konusunda doktrinde çoğunlukla ileri sürülen görüşe göre; sulh, alacaklının tatmin edilmesi sonucunu doğurmuşsa bütün borçlulara sirayet eder. Ancak alacaklının, sulh için müteselsil borçlunun kendisine teklif ettiği menfaat mukabilinde sulh yoluyle diğer borçluların da borçtan kurtulmaları maksadıyle hareket etmiş olması lazımdır. Aksi takdirde, yani alacaklının tatmin edilmiş olmasının söz konusu edilemiyeceği hallerde sulhun etkisi subjektifdir; binaenaleyh sadece alacaklı ile sulh akdetmiş olan borçlu hakkında hüküm ifade eder. Bu halde, diğer borçlular, alacaklı ile sulh akdetmiş olan borçlunun iç münasebette hissesine isabet eden miktar oranında borçtan kurtulmuş olurlar ( Akıntürk age- 1987 vd. 194 ) ( V. Tuhr-Borçlar Hukukunun UmumŒ Kısmı - Cilt II - C. Edege çevirisi - İstanbul 1952 - Sayfa 862 ) ( Oser/Schönenberger - Borçlar Hukuku şerhi - Ferit Ayıter Çevirisi - Ankara 1950 - Madde 145, N.6 - Sayfa 914 ) ( H. Becker - İsviçre Medeni Kanunu şerhi - Borçlar Kanunu - 4. Fasikül - Saim Özkök Çevirisi - Ankara 1972 - Madde 145 N.5 - Sayfa 171 ) ( S. S. Tekinay - Borçlar Hukuku - İstanbul 1971 - Sayfa 238 ) ( Feyzioğlu -age- 329 ) ( Kenan Tunçomağ - Türk Borçlar Hukuku - Cilt I - İstanbul 1976 - Sayfa 1052 ).

Hal böyle olunca, bu davada üzerinde durulup çözümlenmesi gereken en önemli sorun her iki davalının iç münasebette hisselerine ne oranda borçdüştüğünün, diğer bir deyimle birbirlerine rücu edip edemiyeceklerinin, eğer edebileceklerse, bu rücuun kapsamının ne olacağının tesbiti yönünde toplanmaktadır.

Daire kararının başında da belirtildiği gibi davalılardan Ömer Sami haksız eylemi işleyenveolayda %100 kusurluolan şofördür; kendisi davacılara karşı BK. nun 41. maddesi hükmünce sorumludur. Diğer davalı Ali Rıza ise aracın maliki ve işleticisi olup, Trafik Yasasının 50. maddesi hükmünce davacılara karşı sorumludur. Her iki davalı BK. nun 51. maddesi uyarınca ve eksik teselsül hükümlerince davacılara karşı müteselsilen sorumludur. Ancak, eksik teselsül hükümlerince sorumlu olan davalı araç sahibi Ali Rıza, BK. nun 51. maddesindeki rücu sırasına göre ve aynı Yasanın 55. maddesi hükmünce istihdam ettiği şoförü Ömer Sami'ye ( %100 kusurlu olduğu için ) ödemek zorunda kalacağı tüm tazminat için rücu hakkını haizdir. O halde, davalı araç sahibi Ali Rıza iç münasebette tam rücu hakkı bulunduğu için sonuçta mal varlığından bir şey çıkmıyacaktır. Oysa, davalı şoför Ömer Sami, BK. nun 51. maddesindeki sıraya göre bütün zararı ödese dahi, araç sahibi diğer davalıya rücu etmek hakkını haiz değildir. Bundan çıkan sonuç, iç ilişki yönünden bütün zararın davalı şoför uhdesinde kalacağı gerçeğidir. Hal böyle olunca, bir an için sulhun objektif olmayıp subjektif olduğu, yani davacılarından bir kısmının sadece davalı Ömer Sami ile vaki olan sulhun, diğer davalıya teşmil edilemiyeceği kabul edilse ve davalı araç sahibi ister sulh sözleşmesinde öngörülen oran içinde, isterse yarıyarıya sorumlu tutulsa dahi, sonuçta ödediği bütün tazminat için diğer davalıya rücu hakkı bulunduğundan sonuca etkili bir durum doğmayacaktır. Diğer bir deyimle, davalı Ali Rıza ödediği miktar için diğer davalıya ve diğer davalı da kendisi ile sulh olan bir kısım davacılara rücu hakkına sahip oldukları ve sonuçta durumda hiçbir değişiklik meydana gelmiyeceği için mahkemenin verdiği hüküm ( ancak sonucu bakımından ) doğrudur ( Akıntürk - age - 187 ve özellikle 194, dipnot 83 ile ilgili metin ) ( Tekinay - age - 244 ) ( Feyzioğlu - 329, özellikle 330, dip not 50 ile ilgili metin ) ( Tunçomağ - age - 1052 ).

Kaldı ki, bir kısım davacılar yukarıda da belirtildiği gibi borç ilişkisinde asıl rolü oynayacak kişi durumundaki haksız eylem faili ile ( davalı şoför'le ) sulh olduklarına göre, aslında araç sahibini de dolayısıyle ibra etmiş olduğunun kabulü zorunludur. Zira, BK. nun 145/2. fıkrasında öngörülen "halin özelliği ve borcun niteliği" bu kabulü mümkün kılacaktır ( Feyzioğlu - age - 329 ) ( Tekinay -age - 180 ) ( Tuhr - age - 862 ) ( Becker - age - 171 ) ve çünkü işin niteliğinden sulhun objektif etkili olduğu açıkca anlaşılmaktadır.

O halde bütün bu nedenlerle mümeyyiz davacıların temyiz itirazları yersizdir.

2- Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı kanıtlarla yasaya uygun gerektirici nedenlere ve özellikle delillerin değerlendirilmesinde bir yolsuzluk görülmemesine göre davalılardan Ali Rıza'nın bütün temyiz itirazlarının reddi gerektir.

SONUÇ : Temyiz olunan kararın birinci bentte gösterilen nedenle ( ONANMASINA ), davalılardan Ali Rıza'nın bütün temyiz itirazlarının ikinci bentte gösterilen nedenle reddine oybirliğiyle karar verildi.