airesi Karar Yılı Karar No Esas Yılı Esas No Karar Tarihi
BEŞİNCİ DAİRE 1989 1919 1989 779 13/11/1989
KARAR METNİ
ANAYASA MAHKEMESİNİN İPTAL KARARLARININ GERİYE YÜRÜMEZLİĞİ İLKESİNİN
ELDEKİ DAVALARA UYGULANAMAYACAĞI HK.<
Dava, davacının İl Telefon Müdürlüğü İdari ve Mali İşler Amirliğinden
Genel İdare hizmetleri sınıfında memurluk görevine naklen atanması yo-
lundaki işlemin iptali istemiyle açılmıştır.
İdare Mahkemesi kararıyla, 308 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameyle geti
rilen yeni düzenleme ile sözleşmelerin uygulanmasından doğacak her tür
lü uyuşmazlıkların adli yargıda çözümleneceğinin hükme bağlandığı bu
nedenle davalı idarede sözleşmeli personel olan davacının naklinden do
ğan uyuşmazlığın görüm ve çözümünün adli yargı yerlerine ait bulunduğu
gerekçesiyle dava görev yönünden reddedilmiştir.
Anayasanın, itiraz yolu ile Anayasa Mahkemesine başvurulması durumunu
düzenleyen 152.maddesinin 1.fıkrası "Bir davaya bakmakta olan mahkeme,
uygulanacak bir kanun veya kanun hükmünde kararnamenin hükümlerini Ana
yasaya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık
iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesinin bu konu
da vereceği karara kadar davayı geri bırakır" hükmünü taşımakta; 3.fık
rasında da "Anayasa Mahkemesi, işin kendisine gelişinden başlamak üze-
re beş ay içinde kararını verir ve açıklar. Bu süre içinde karar veril
mezse mahkeme davayı yürürlükteki kanun hükümlerine göre sonuçlandı-
rır. Ancak, Anayasa Mahkemesinin kararı, esas hakkındaki karar kesinle
şinceye kadar gelirse, mahkeme buna uymak zorundadır" kuralı yer almak
tadır.
Böylece Anayasa koyucu, Anayasaya aykırılığı "ciddi" görülen ve kişile
rin öznel (subjektif) hakları üzerinde etki yapan bir kanun hükmünün o
davanın taraflarına uygulanmasını Anayasa Mahkemesice karar verilince-
ye kadar durdurmakta ve kişiler bu yolla, Anayasanın üstünlüğü prensi-
binin doğal sonucu olarak, Anayasaya aykırı bir kanunun uygulanmasın-
dan korunmakta ve himayesi altına alınmış olmaktadır.
Olayda, dava konusu işlem 308 sayılı KHK uyarınca tesis edilmiş olup;
temyiz dilekçesi üzerinde yapılan ilk inceleme evresinde sözü geçen
KHK nin Anayasaya aykırılığı üzerinde durulmuş ve Dairemizce itiraz yo
luyla Anayasa Mahkemesine başvurulması yönünde görüş birliğine varıl-
mış olmakla birlikte aynı konuda anamuhalefet partisi tarafından Anaya
sa Mahkemesinde dava açılmış olduğu gözönünde tutularak itiraz yoluna
başvurulması gerekli görülmemiştir. Sonuçta Anayasa Mahkemesinin 22.
12.1988 günlü 1988/55 sayılı kararıyla 308 sayılı KHK nin kimi hükümle
riyle birlikte dava konusu işleme dayanak oluşturan 45.maddesinin 8.
fıkrası da Anayasanın 37. ve 155.maddelerine aykırı bulunarak iptal e-
dilmiş ve 25.7.1989 günlü, 20232 sayılı Resmi Gazete yayımlanan bu ka-
rarın, yayımlandığı günden altı ay sonra, yani 25.1.1990 tarihinde yü-
rürlüğe gireceği kararın (D) bendinde hükme bağlanmıştır.
Hernekadar, Anayasanın 153.maddesinin 3.fıkrası "Kanun, kanun hükmünde
kararname veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü ya da bunların hü
kümleri, iptal kararlarının Resmi Gazetede yayımlandığı tarihte yürür-
lükten kalkar, gereken hallerde Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürür
lüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabilir..."; beşinci fıkrası ise
de; Anayasa Mahkemesince bir kanunun veya KHK.nin tümünün ya da bunla-
rın belirli hükümlerinin Anayasaya aykırı bulunarak iptal edilmiş oldu
ğu bilindiği halde eldeki davaların Anayasaya aykırılığı saptanmış
olan kurallara göre görüşülüp çözümlenmesi, Anayasanın üstünlüğü pren-
sibine ve hukuk devleti ilkesine aykırı düşeceği için uygun görülemez.
Bir başka anlatımla, Anayasa Mahkemesinin, iptal kararının yürürlüğe
gireceği tarihi ileriye dönük olarak ertelemiş bulunması öncelikle ya-
sama organına aynı konuda, iptal kararının gerekçesine uygun olarak,
yeni bir düzenleme için olanak tanımak ve ortada hukuki bir boşluk ya-
ratmamak amacına yönelik olup yargı mercilerinin bakmakta oldukları
uyuşmazlıklarda hukuka ve Anayasaya aykırı bulunarak iptal edilmiş ku-
ralları uygulaması ve uyuşmazlıkları bu kurallara göre çözümlemesi so-
nucunu doğurmaz.
Öte yandan, Anayasanın 153.maddesinde yer alan ve iptal kararlarının
geriye yürümezliğine ilişkin bulunan kural, iptal edilen hükümlere gö-
re kazanılmış olan hakların kaldırılmasına veya toplum huzrunun bozul-
masına yol açacak sonuçları önlemek amacıyla kabul edilmiş olup bu ku-
ralın mutlak anlamda anlaşılıp uygulanamayacağı; özellikle bir davaya
bakmakta olan mahkeme tarafından itiraz yoluyla Anayasa Mahkemesine gö
türülen konularda uygulanmasının mümkün olmadığı; aksi halde Anayasa'
nın 152.maddesinde düzenlenmiş olan "Anayasa'ya aykırılığın diğer mah-
kemelerde ileri sürülmesi" (itiraz) yolunun hukuk ve uygulama yönünden
sonuçsuz kalacağı hem öğretide hem de yargısal içtihatlarla kabul edil
miş bulunmaktadır. Nitekim Anayasanın, itiraz yoluna başvurulan kanun
ya da kanun hükmünde kararname ile ilgili Anayasa Mahkemesi kararının
beş ay içinde gelmemesi halinde mahkemenin davayı yürürlükteki kanun
hükümlerine göre sonuçlandıracağına işaret eden 152.maddesinin 3.fıkra
sında yer alan "Ancak, Anayasa Mahkemesinin kararı, esas hakkındaki ka
rar kesinleşinceye kadar gelirse, mahkeme buna uymak zorundadır." yo-
lundaki kural da Anayasa Mahkemesinin verdiği iptal kararlarının, bu
karardan önce açılmış bulunan ve bakılmakta olan davalarda uygulanması
gerektiğini açıkca vurgulamaktadır. Hernekdar 308 sayılı KHK.nin 45.
maddesinin 8.fıkrasının iptali için, yukarıda da belirtildiği üzere
anamuhalefet partisinin iptal davası açmış olduğu gözönünde tutularak,
Dairemizce itiraz yolu ile Anayasa Mahkemesine başvurulmamış ise de,
eldeki işin henüz sonuçlanmamış olması karşısında iptal kararlarının
geriye yürümezliği ilkesinin bu davada uygulanmasına yer olmadığı açık
bulunmaktadır.
Açıklanan nedenlerle davacının temyiz isteminin kabulüyle İdare Mahke-
mesince davanın görev yönünden reddi yolunda verilen kararın 2577 sayı
lı Yasanın 49.maddesinin1/b fıkrası uyarınca bozulmasına, aynı madde-
nin 3.fıkrası uyarınca ve uyuşmazlığın esası hakkında bir karar veril-
mek üzere dosyanın adı geçen mahkemeye gönderilmesine karar verildi.
(DAN-DER;SAYI:78-79)