AÇIK POLİÇE İLE AÇIĞA İMZALI ADİ SENETLERİN KARŞILAŞTIRMASI VE BİR SONUÇ

Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilimdalı Öğretim Üyesi.
(Yargıtay Dergisi 1994/S.1-2/s.93-107)
TKK. 592.Maddenin Uygulaması Sahası

Borçlanma amacı dışında, tamamen başka bir maksatla atılmış imzayı içeren boş bir kağıdın poliçe ya da bono haline getirilmesi durumunda, kambiyo taahhüdüne girme ve açık poliçe (bono) verme iradesi bulunmadığından bu senet imzayı atanı bağlamaz. Ancak bu durumu kendisi yazılı delil ile ispatlamalıdır (2).

Hata, hile ya da ikrah yolu ile açığa atılan imza da atanı bağlamaz. Bu durumda, borçlu olduğu iddia edilen kişi, iradesini fesada uğratan halin varlığını her türlü delille isbat ederek kurtulabilir (3).

Adi senet olarak tamamlanmak üzere açığa atılan sonradan poliçe olarak tamamlanması halinde de, imza sahibinin kambiyo taahhüdüne girme iradesi bulunmadığından, geçerli bir poliçenin varlığından söz edilemez.

Açık poliçe (bono) keşide etme iradesi olmaksızın, bilgisizlik veya unutkanlık sonucu, gerekli unsurlardan birini veya birkaçını eksiz bırakan poliçe keşidesinin, lehdar ile doldurma anlaşması yaptığı düşünülemez. Zira, tam bir poliçe (bono) keşide ettiğine zannetmektedir. Bu durumda eksikleri giderilirse dahi bu durum bir anlaşmadan kaynaklanmadığından geçerli bir poliçe söz konusu değildir.

Yukarıda incelenen hallerin dördünde de, borçlunun açık senet imzalama iradesi söz konusu olmadığına göre, alacaklı ile yaptığı bir doldurma anlaşması da yok demektir. O halde böyle bir poliçeye, anlaşmaya aykırılık nedeniyle 592. madde değil, irade ve şekil noksanlığı nedeniyle 584/1 madde uygulanmalıdır(4).

Kısaca tekrarlarsak, açığa imza atan; imzayı borçlanma iradesiyle atmadığını, kambiyo taahhüdüne girmek iradesi bulunmadığını ya da açık poliçe düzenlemek amacıyla imza atmadığını, bir mutlak def’ i olarak iyi niyetli olup olmadıklarına bakılmaksızın kendisine başvuran herkese karşı ileri sürülebilir. Zira kendisi yönünden, kendisinden kaynaklanan bir hükümsüzlük sebebi vardır(5). Ancak iddiasını isbat külfeti de kendisine aittir(6).

Şekil şartları tamam olan ve senet metninden herhangi bir hükümsüzlük sebebi anlaşılamayan bir poliçeyi iyi niyetle devralmış olan hamil her dört halde de; anlaşmaya veya kendisine duyulan güvene aykırı hareket ederek imza sahibinin sorumlu olmadığı bir poliçe meydana getirip devreden lehdara rücu edebileceği gibi, kendi cirantasına da müracaat edebilir.(7). Zira, poliçenin kendisine devrine seebep olan alt ilişkiyi her zaman canlandırmak hakkına sahiptir. Ancak iyi niyetli hamilin, varsa kendi cirantasından daha önce senede imza koyan hamil ciranta ya da diğer sorumlulara da rücu edip edemeyeceği tartışılabilir. Kanaatimizce şekil şartlarına uygun ve görünüşte geçerli bir poliçeyi ciro devralan iyi niyetli hamil, TKK. 589. maddedeki imzaların istiklali prensibi gereği, hükümsüzlük sebebi kendi şahsından kaynaklandığı için mutlak def’i sahibi olan keşideci (ilk imzalayan) dışındaki diğer imza sahipleri başvurabilmelidir (8).

Buraya kadar yapılan açıklamalardan da anlaşılacağı üzere bütün bu hallerde beyaz poliçe söz konusu değildir. Bu nedenle 592. madde bu ihtimallere uygulanmayacaktır.

(2)CANPOLAT, s. 42, 43, 44’ deki Yargıtay 4.Hukuk Dairesi’nin 17.3.1966 t. Ve 3624/3397 sayılı ve 16.1.1978 t. Ve E. 1977/3549, K.1978/327 sayılı Kararları

(3)CANPOLAT ,s42’DEKİ Y.4.HD’ nin 15.4.1960 t. Ve 2443/3766 sayılı K. ile s.243’ deki 14.7.1966 t.ve 7671/7667 s. Kararı.

(4)GÜRBÜZ, s. 300; CANPOLAT,s. 31,32’ deki Y.Tic.D.nin 23.1.1968 t. ve E.1967/4831 K.1968/427 s.Kararı.

(5)GÜRBÜZ,s305

(6)DOĞANAY İsmail, Türk Ticaret Kanununu Şerhi,C.II,Ankara-1990,s.1626.

(7)POROY,s. 139, CANPOLAT,s.28.

(8)ERMAN, Eyüp Sabri,Açık Poliçe- Açık Bono,Adalet Dergisi, 1972/1, s.139; CANPOLAT,s.28.

makaledende anlaşıldığı üzere sorun haklı olmak değil haklılığını ispatlamakta. yargıtay haklılığı ispatlama yollarını içtihatlarıyla kısıtlamış durumda bu sebeble mahkemeler bu tür iddiaların tanıkla ispatlanması yolunu kabul etmiyorlar.