yasama dokunulmazlığı - sorumsuzluğu müesseselerinin koyuluş gayelerinin dikkate alınması gereklidir. yoksa salt dokulmazlıklara dokunulsun şeklinde bir yaklaşım sadece bir tepkiden öteye geçemez.

Örneğin Almanya'da yasama dokunulmazlığı (immunität) kurumunu kabul etmiştir. 1949 Alman Anayasasının 46’ncı maddesinin ikinci fıkrasına göre Bundestag üyeleri Bundestag’ın izni olmaksızın, cezayı gerektiren bir fiilden dolayı cezaî takibata uğrayamaz veya tutuklanamazlar. Bununla birlikte suçüstü hâlinde veya ertesi gün yakalanmış olması durumunda Bundestag üyeleri yasama dokunulmazlığından yararlanamazlar. Keza aynı maddenin üçüncü fıkrasına göre, Bundestag üyelerinin başka bir şekilde kişisel özgürlüklerini kısıtlanması için Bundestag’ın izni gerekir. Anayasa ayrıca, bir milletvekili hakkındaki her türlü ceza davasının, milletvekilinin hürriyetini kısıtlayıcı her türlü tedbirin Bundestag’ın istemesi durumunda kaldırılmasını öngörmektedir.

1929 Avusturya Anayasasının 57’nci maddesinin ikinci fıkrasına göre Millî Meclis (Nationalrat) üyeleri, suçüstü hâli hariç, ancak Millî Meclisin izniyle tutuklanabilirler. Keza aynı fıkraya göre, Millî Meclis üyelerinin evlerinin aranabilmesi için de Millî Meclisin izni gerekir

1994 Belçika Anayasasına göre, suçüstü hâli (flagrant délit) hariç, Parlâmento üyeleri toplantı dönemi (session) boyunca, cezaî sahada, ait olduğu meclisin izni olmadıkça, bir mahkeme veya divan önüne gönderilemez veya doğrudan celp edilemez veya tutuklanamaz

1953 Danimarka Anayasasının 57’nci seksiyonuna göre, Parlâmentonun hiçbir üyesi, suçüstü (flagrante delicto) hâlinde yakalanması durumu hariç, Parlâmentonun izni olmaksızın hiçbir şekilde soruşturulamaz ve hapsedilemez.

1958 Fransız Anayasasına göre ağır suçlar ve orta ağırlıktaki suçlar alanında hiçbir Parlâmento üyesi ait olduğu Meclisin Başkanlık Divanının izni olmadıkça tutuklanamaz veya hakkında diğer hürriyeti sınırlandırıcı veya mahrum edici bir tedbir uygulanamaz (, m.26/2). Suçüstü ( veya kesin hükümle mahkûmiyet hâlinde bu izin gerekmez.

1978 İspanyol Anayasasının 71’inci maddesine göre, milletvekilleri ve senatörler vekâlet sürelerince dokunulmazlıktan yararlanırlar ve sadece suçüstü hâlinde tutuklanabilirler.

İsrail, dokunulmazlığı, milletvekillerini tutuklanmaya, gözaltına alınmaya, hakkında hukukî takip yapılmasına ve evlerinde arama yapılmasına karşı korumaktadır İsrail’de yasama dokunulmazlığı oldukça geniş kapsamlıdır. Bununla birlikte, kuvvet kullanarak icra edilen, kamu düzenini bozan ve ihanet oluşturan fiillerin suçüstü halinde işlenmesi durumunda milletvekili tutuklanabilir ve gözaltına alınabilir

1975 İsveç Anayasasının 3’üncü Bölümünün 8’inci maddesine göre, Parlâmentonun toplantıya katılan ve oy veren üyelerin en az altıda beşinin kabul edeceği bir kararla izin verilmedikçe, kimse bir parlâmento üyesinin görevini yerine getirirken yaptığı eylemlerden ve söylediği sözlerden dolayı ona karşı dava açamaz veya onu özgürlüğünden mahrum bırakamaz veya onun ülke içinde seyahat etmesini engelleyemez (b.3, m.8/1). Bir Parlâmento üyesinin bir suç işlediğinden şüphelenilmesi durumunda, tutuklama, gözaltına alma veya hapse ilişkin kanun hükümlerinin Parlâmento üyesi hakkında uygulanabilmesi ancak onun suçluluğunu kabul etmesi veya suçüstü halinde yakalanması veya işlediği suçun minimum cezasının iki yıl hapisten fazla olması durumunda mümkündür (b.3, m.8/2).

İsviçre’de yasama dokunulmazlığı sadece cezaî alanda geçerli olmakta ve bütün suçları için parlâmento üyesini tutuklamaya, gözaltına almaya, hakkında soruşturma açılmasına ve evinde arama yapılmasına karşı korumaktadır

İtalya, Parlâmento üyesinin tutuklama kararı gerektiren bir suçu işlerken, suçüstü halinde yakalanması durumu hariç, hiçbir Parlâmento üyesi, ait olduğu Meclisin izni olmaksızın tutuklanamaz, kişisel hürriyetinden mahrum bırakılamaz, gözaltına alınamaz ve keza Parlâmento üyesinin şahsı veya ikametgahı aranamaz (m.68/2).

1944 İzlanda Anayasasının 49’uncu maddesine göre, Althingi’nin hiçbir üyesi, suç işlerken yakalanması durumu dışında, Althingi’nin toplantı dönemi (session) boyunca, Althingi’nin izni olmaksızın hapsedilemez veya hakkında bir cezaî kovuşturma işlemi yapılamaz.

1946 Japon Anayasasının 50’nci maddesine göre, kanunla öngörülen hâller hariç olmak üzere, her iki Meclisin üyeleri, Dietin toplantı döneminde tutuklanmaktan muaftırlar

yasama dokunulmazlığı vardır; Parlâmento üyesi tutuklanamaz, gözaltına alınamaz; ancak bu dokunulmazlık sadece hukukî alanda geçerlidir

1814 Norveç Anayasasının 66’ncı maddesine göre, milletvekilleri, bir suçu alenî olarak işlerken yakalanmadıkça , yani suçüstü hâli hariç, Storting’e gidiş ve dönüş yollarında ve Storting’te bulundukları sürece tutuklanmaktan muaftırlar. Norveç’te yasama dokunulmazlığı hem hukukî, hem de cezaî sahada geçerlidir

Portekiz Anayasasının 160’ıncı maddesinin ikinci fıkrasına göre, milletvekilleri Meclisin izni olmaksızın tutuklanamaz ve gözaltına alınamaz. Aynı fıkraya göre suçüstü hâli bu hükümden hariçtir. Bununla birlikte, milletvekilinin suçüstü halinde işlediği suç en az üç yıl hapis cezasıyla cezalandırılabilir nitelikte olmalıdır.


İngiltere’de tarihsel olarak Parlâmento üyeleri tutuklanmama hürriyetine (freedom from arrest) sahip oldukları ve bu imtiyazın Parlâmentonun toplantı döneminde ve bu dönemden önceki ve sonraki kırk günü kapsadığı kabul edilmektedir. 1770 tarihli Parliamentary Privilege Act’a göre dokunulmazlık sadece parlâmento üyesine tutuklanmama ve hapsedilmeme güvencesi sağlar yasama dokunulmazlığı kaldırılamaz. (ingilterede yasama dokunulmazlığı sadece hukuk davaları açısından geçerlidir)

1787 Amerika Birleşik Devletleri Anayasasının 1’inci maddesinin 6’ncı bölümünün 1’inci fıkrasına göre, “Senatörler ve temsilciler... ihanet (treason), cürüm (felony) ve asayişi ihlâl (breach of the peace) hâli dışında, kendi Meclislerinin toplantılarına katıldıkları sırada, gerekse bu toplantılara gelir veya giderken tutuklanmama imtiyazından yararlanırlar”.

1975 Yunan Anayasasının 62’nci maddesine göre, yasama dönemi boyunca, hiçbir milletvekili, Parlâmentonun izni olmaksızın soruşturulamaz, tutuklanamaz, hapsedilemez veya hürriyeti bir başka şekilde kısıtlanamaz.

Türkiye'de nasıl peki?

83’üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre, “seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hâli ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır. Ancak, bu halde yetkili makam, durumu hemen ve doğrudan doğruya Türkiye Büyük Millet Meclisine bildirmek zorundadır”. Yine aynı maddeye göre “Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi hakkında, seçimden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılır; üyelik süresince zamanaşımını işlemez” (m.83/3). “Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma, Meclisin yeniden dokunulmazlığını kaldırmasına bağlıdır (m.83/4). “Türkiye Büyük Millet Meclisindeki siyasî parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz”

...

Görüldüğü üzere pek çok dmokratik ülkede dokunulmazlık müessesesi vardır.

ozaman sorun dokunulmazlık kurumunda mıdır? yoksa...