T.C.
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
E. 2007/5-805
K. 2007/826
T. 7.11.2007
• KAMULAŞTIRMASIZ ELATMA ( Varlığı İçin İmar Planında Yol Yeşil Alan Gibi Kamu Hizmetine Ayrılan İmar Parseline Dahi İdarece Fiilen El Atılması ve Mal Sahibinin Tasarrufunun Fiilen Engellenmesi Koşulunun Arandığı )
• TASARRUFUN FİİLEN ENGELLENMESİ ( Kamulaştırmasız El Koymanın Varlığı İçin İmar Planında Yol Yeşil Alan Gibi Kamu Hizmetine Ayrılan İmar Parseline Dahi İdarece Fiilen El Atılması ve Mal Sahibinin Tasarrufunun Fiilen Engellenmesi Koşulunun Arandığı )
• TAŞINMAZIN SALT İMAR DURUMU ( Kamulaştırmasız El Koyma Olgusunun Kabulü İçin Yeterli Bulunmadığı - Fiili El Koymanın Varlığının ve Davacının Tasarrufunun İdarece Fiilen Engellenip Engellenmediğine İlişkin Unsurların Evleviyetle Bulunması Gerektiği )
• TAŞINMAZ BEDELİNİN TAHSİLİ ( Kamulaştırmasız El Koymanın Varlığı İçin İmar Planında Yol Yeşil Alan Gibi Kamu Hizmetine Ayrılan İmar Parseline Dahi İdarece Fiilen El Atılması ve Mal Sahibinin Tasarrufunun Fiilen Engellenmesi Koşulunun Arandığı )
• İMAR PLANINDA YOL YEŞİL ALAN GİBİ KAMU HİZMETİNE AYRILAN İMAR PARSELİ ( Kamulaştırmasız El Koymanın Varlığı İçin Bu Parsele Dahi İdarece Fiilen El Atılması ve Mal Sahibinin Tasarrufunun Fiilen Engellenmesi Koşulunun Arandığı )
2942/m.10,11
16.5.1956 Gün 1/6 Sayılı YİBK
ÖZET : Dava, taşınmaz mala
kamulaştırmasız el atma nedeniyle bedelinin alınması istemine ilişkindir.
Kamulaştırmasız el koymanın varlığı için,
imar planında yol yeşil alan gibi kamu hizmetine ayrılan
imar parseline dahi idarece
fiilen el atılması ve mal sahibinin tasarrufunun
fiilen engellenmesi koşulu aranmakta olup, taşınmazın salt
imar durumu
kamulaştırmasız el koyma olgusunun kabulü için yeterli bulunmadığına göre; olduğu gibi bırakılan kadastro parseli niteliğinde olan dava konusu taşınmaz yönünden, böyle bir durumda fiili
el koymanın varlığının ve davacının tasarrufunun idarece
fiilen engellenip engellenmediğine ilişkin unsurların evleviyetle bulunması gerekli ve zorunludur. Somut olayda
kamulaştırmasız el koyma hükümlerinin uygulanması olanağı bulunmayan davanın reddine karar verilmesi gerekir.
DAVA : Taraflar arasındaki "
Kamulaştırmasız el atma iddiasına dayalı tazminat" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Ümraniye Asliye 1. Hukuk Mahkemesince davanın kabulüne dair verilen 10.02.2006 gün ve 2003/1328 E., 2006/52 K. sayılı kararın incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 5. Hukuk Dairesinin
18.12.2006 gün ve 2006/12028-14243 sayılı ilamı ile;
( ... Dava, taşınmaz mala
kamulaştırmasız el atma nedeniyle bedelinin alınması istemine ilişkindir.
Mahkemece davanın kabulüne karar verilmiş, hüküm davalı idare vekilince temyiz edilmiştir.
Dava konusu taşınmaza davalı idarece sahiplenmek kastıyla
fiilen el atılmadığı kadastro parseli olan taşınmazın yapılan
imar planında park ve yolda gösterilmesi nedeniyle dava açılmış olduğu, anlaşılmakla belirtilen nedenle davanın reddi yerine işin esasına girilerek kabulüne karar verilmesi,
Doğru görülmemiştir... ),
Gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
KARAR : Dava,
kamulaştırmasız el atma iddiasına dayalı tazminat istemine ilişkindir.
Davacı vekili; müvekkilinin tapuda kayden maliki bulunduğu 267 ada 1 parsel sayılı taşınmazın,
imar planında kısmen otopark kısmen de park alanında gösterilmiş olması nedeniyle üzerinde inşaat yapılamadığını, taşınmaz üzerinde
fiilen otopark ve çocuk parkı yapılmamasına karşın,
imar durumu nedeniyle müvekkiline ait arsanın hiçbir bedel ödenmeden hukuken elinden alınmak suretiyle davalı idarece
el konulduğunu ileri sürerek, dava ve ıslah dilekçelerinde toplam 62.500.00 YTL
kamulaştırmasız el koyma karşılığının dava tarihinden itibaren yasal faiziyle davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı Ümraniye Belediye Başkanlığı vekili; dava konusu taşınmaz
imar planında kısmen park ve kısmen otopark alanı olarak ayrılmış olup, taşınmaz üzerinde davalı idarece yapılan her hangi bir tesis bulunmadığını, dolayısıyla taşınmaza
fiilen el konulmadığını savunarak, davanın reddine karar verilmesi gerektiğini cevaben bildirmiştir.
Mahkemenin, "davalı belediyenin davacıya ait taşınmazı
imar planında yol ve park alanı olarak ayırmak suretiyle davacının inşaat yapmasına ve diğer tüm tasarruflarına engel olduğu, hukuki
el koyma niteliğinde bulunan bu işlemin de kamulaştırması
el koyma niteliğinde bulunduğu" gerekçesiyle ve
kamulaştırmasız el atmanın varlığını benimsemek suretiyle verdiği "davanın kabulüne" dair karar, Özel Dairece yukarıda açıklanan gerekçeyle bozulmuş; Yerel Mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Dosyadaki bilgi ve belgelerden, tapuda davacı adına kayıtlı bulunan 267 ada, 1 parsel sayılı taşınmazın olduğu gibi bırakılan kadastro parseli niteliğinde bulunduğu ve 1/1000 ölçekli Aşağı Yukarı Dudullu Islah İmar Planına göre kısmen park kısmen de yol alanında gösterildiği; mahkemece, fiili durumu boş arsa konumunda olan dava konusu taşınmazda,
imar planında belirtilen park veya yol ile ilgili herhangi bir düzenlemenin yapılmadığının keşfen tespit edildiği anlaşılmıştır.
Yerel mahkeme ile Özel Daire arasındaki uyuşmazlık; kadastral parsel niteliğindeki dava konusu taşınmaza davalı idarece
fiilen el atılmamış olması karşısında, salt
imar planında park ve yol alanı olarak ayrılmış olması nedeniyle
kamulaştırmasız el koyma olgusunun varlığının kabul edilip edilemeyeceği noktasında toplanmaktadır.
16.5.1956 gün, 1/6 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararında belirtildiği üzere, usulü dairesinde verilmiş bir kamulaştırma kararı olmadan ve bedeli ödenmeden taşınmazına
el konulan kimse, ilgili kamu tüzel kişisi aleyhine
el atmanın önlenmesi davası açabileceği gibi, değer karşılığının verilmesini de isteyebilir.
Kamulaştırmasız el atma halinde kamu kurumu, Kamulaştırma Kanununa uygun hareket etmeden, ferdin malını elinden almış olması sebebiyle kanunsuz bir harekette bulunmuş durumdadır. Bu bakımdan dava, mülkiyete tecavüzün önlenmesi veya haksız fiil neticesinde meydana gelen zararın tazmini davasıdır ( 11.2.1959 gün, E:1958/17, K:1959/15 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı gerekçesinden ).
Uyuşmazlığın sağlıklı bir çözüme kavuşturulabilmesi için bu noktada öncelikle "
Kamulaştırmasız el koyma" kavramının açıklanmasında yarar vardır.
Kamulaştırma yetkisine sahip bir idare, Anayasa ve yasalara uygun bir işlem oluşturmaksızın, bir kimsenin taşınmaz malına
el koyar ve onun üzerinde bir tesis veya bina yapar yahut o taşınmaz malı bir hizmete tahsis ederek mal sahibinin taşınmazı üzerinde dilediği gibi kullanma hakkına karşı herhangi bir girişimde bulunursa, idare taşınmaz mala
kamulaştırmasız el koymuş sayılır ( Ali Arcak,
Kamulaştırmasız Elkoyma ve Yeni Hükümler, Ankara, 1987, s:23 ).
Dolayısıyla bir taşınmaza
kamulaştırmasız el atıldığından söz edilebilmesi için, öncelikle idarenin o taşınmaza eylemli olarak
el koyup, malikin kullanımını yasaya aykırı şekilde tamamen ortadan kaldırması ve bu durumun kalıcı olması şarttır.
Eş söyleyişle idare;
el koyma eylemini, o taşınmazı sahiplenme amaç ve kastı ile yapmış olmalıdır.
Fiilen el koyma eylemi bulunan durumlarda dahi;
el koyma açıklanan nitelikte değil ve sadece geçici bir kullanım söz konusu ise,
kamulaştırmasız el koyma olgusu mevcut değildir. Bundan dolayı malikin bir zararı oluşsa bile, taşınmaz bedelinin istenilmesine hukuken olanak yoktur. Böyle bir durum, sadece ve ancak, uğranılan zararın tazminini başka hukuksal yol ve kavramlara dayalı olarak isteme olanağı verebilir.
Önemle vurgulanmalıdır ki;
kamulaştırmasız el koyma hükümlerinin uygulanması, mal sahibinin kullanımına engel olma ve taşınmaz malın elinden alınması anlamını taşıdığına göre; taşınmaz, mal sahibinin elinde bulunduğu ve kullanma hakkına sahip olduğu sürece, mal sahibi idareden değer karşılığının verilmesini isteyemez.
Bu noktada; tapu kaydına kamulaştırma şerhi konulmasının veya 2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri
Kanunu uyarınca taşınmazın ikinci derece askeri güvenlik bölgesine alınarak tapuya şerh verilmesinin yada
imar uygulaması sonucu taşınmazın yol, yeşil alan gibi kamu hizmetlerine ayrılması ve fiili
imar uygulaması yapılmadan taşınmazın
imar planında yol, yeşil alan olarak gösterilmesi nedeniyle üzerinde yapı yapılmasının yasaklanmasının,
kamulaştırmasız el koyma niteliğinde bulunmadığı her türlü duraksamadan uzaktır.
Burada, kanun hükümleri ile taşınmazın belli şekillerde kullanılması kısıtlanmakta ise de; böyle bir sonuca ulaşılmasını gerekli kılan neden, taşınmazın halen mal sahibinin tapulu mülkü olması ve
fiilen kullanma hakkına sahip bulunmasıdır. Bu haliyle, 11.2.1959 gün E:1958/17 K:1959/15 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararında ifade edilen, mülkiyete yapılmış bir tecavüz yada haksız fiilden söz edilmesi de olanaklı değildir.
Kısaca; idare, mal sahibinin tasarrufuna sürekli engel olmadığı ve taşınmaz mala sahiplenme kastıyla
fiilen el koymadığı sürece idare aleyhine bu dava açılamaz.
Bu nedenledir ki, ister uygulama görmüş
imar parseli, isterse olduğu gibi bırakılan kadastro parseli olsun, idarece
fiilen el atılmadan bir taşınmazın
imar planında yeşil saha, oyun alanı, park yeri olarak gösterilmesi veya ortasından bir yol geçirilmiş bulunması mal sahibine dava hakkı vermez.
Nitekim; Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 9.4.2003 gün, E:2003/5-281 K:2003/284; sayılı kararında da aynı görüş benimsenmiş; özellikle Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 31.10.2007 gün ve E: 2007/5-718 K:2007/805 sayılı kararında,
imar uygulaması sonucu oluşan
imar parselinin dahi, fiili
el atmanın bulunmaması nedeniyle, salt
imar planında oyun alanı olarak gösterilmesinin
kamulaştırmasız el koyma niteliğinde bulunmadığı kabul edilmiştir.
Tüm açıklamalar ışığında somut durum değerlendirildiğinde;
Mahkemece alınan fen bilirkişi raporunda, dava konusu 267 ada 1 parsel sayılı taşınmazın fiili durumunun boş arsa olduğu, planlarda belirtilen park veya yol ile ilgili herhangi bir düzenlemenin yapılmadığı ifade edilmiştir.
Tapuda halen davacı adına kayıtlı bulunan ve
imar planında kısmen park ve kısmen yol alanında gösterilen 167 ada, 1 numaralı parselin bulunduğu alanda, davalı Belediyece ne 2981/3290/3366 sayılı Yasalara göre, ne de 3194 sayılı İmar Kanununun
18. maddesine göre bir plan uygulamasının yapılmadığı; taşınmazın davacının elinde bulunduğu ve mevcut haliyle arsa niteliği ile kiraya verme ve başka şekillerde tasarruf edebileceği anlaşıldığından, davacının kullanımının davalı idarece sahiplenme kastıyla ve sürekli şekilde
fiilen engellenmediği açıktır.
Esasen, davacıya ait tapulu yerin, salt
imar planında park ve yol alanı olarak ayrılmış olması, mülkiyet hakkının sona erdiğinin kabulüne yetmez.
Bu husus, mal sahibine taşınmaz bedelini talep hakkı vermeyeceğinden, direnme kararında sözü edilen hukuki
el atmanın varlığından bahisle
kamulaştırmasız el koyma hükümlerinin uygulanması olanaklı değildir.
Kamulaştırmasız el koyma hükümleri ancak, idarece mal sahibinin malının elinden alınması durumunda uygulanacaktır.
Şu da eklenmelidir ki,
kamulaştırmasız el koymanın varlığı için,
imar planında yol yeşil alan gibi kamu hizmetine ayrılan
imar parseline dahi idarece
fiilen el atılması ve mal sahibinin tasarrufunun
fiilen engellenmesi koşulu aranmakta olup, taşınmazın salt
imar durumu
kamulaştırmasız el koyma olgusunun kabulü için yeterli bulunmadığına göre; olduğu gibi bırakılan kadastro parseli niteliğinde olan dava konusu taşınmaz yönünden, böyle bir durumda fiili
el koymanın varlığının ve davacının tasarrufunun idarece
fiilen engellenip engellenmediğine ilişkin unsurların evleviyetle bulunması gerekli ve zorunludur.
Yukarıda belirtilen ilkeler uyarınca; davalı idarenin, dava konusu 167 ada, 1 parsel sayılı taşınmaza
fiilen el atmadığı, taşınmazı elinde bulunduran tapu maliki davacıyı tasarruftan men etmediği,
imar planında park ve yol alanında gösterilmiş olsa dahi bu amaca yönelik olarak taşınmazda
fiilen düzenleme yapıp kamu hizmetine tahsis etmediği, bu nedenle
kamulaştırmasız el atma olgusundan söz etme olanağı bulunmadığı böylelikle bu durumun mülkiyet hakkı sahibi davacıya bir dava hakkı vermeyeceği sonucuna varılmıştır.
Hal böyle olunca; Yerel Mahkemece, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyularak,
kamulaştırmasız el koyma hükümlerinin uygulanması olanağı bulunmayan davanın reddine karar verilmesi gerekirken, aksi düşünceyle direnme kararı verilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.
SONUÇ : Davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının yukarıda ve Özel Daire bozma ilamında gösterilen nedenlerden dolayı HUMK.nun 429. maddesi gereğince BOZULMASINA, istek halinde temyiz peşin harcının geri verilmesine, 07.11.2007 gününde oybirliği ile karar verildi.
T.C.
YARGITAY
HUKUK GENEL KURULU
E. 2007/5-718
K. 2007/805
T. 31.10.2007
• KAMULAŞTIRMASIZ ELATMA ( Tazminat Talebi - Taşınmazın Sadece İmar Planında Oyun Alanı Olarak Ayrılmış Olmasının Mülkiyet Hakkı Sahibi Davacıya Bir Dava Hakkı Vermeyeceği )
• OYUN PARKI ( Kamulaştırmasız El Atma İddiasına Dayalı Tazminat İstemi - Taşınmazın Sadece İmar Planında Oyun Alanı Olarak Ayrılmış Olmasının Mülkiyet Hakkı Sahibi Davacıya Bir Dava Hakkı Vermeyeceği )
• İMAR PLANINDA OYUN ALANI OLAN TAŞINMAZ ( Davalı İdarenin Taşınmazda Fiilen Düzenleme Yapılıp Kamu Hizmetine Tahsis Etmediği ve Üzerinde Herhangi Bir Tesis Yapmadığı - Kamulaştırmasız El Atma Olgusundan Söz Edilemeyeceği )
• TAZMİNAT TALEBİ ( Davalı İdarenin Taşınmazda Fiilen Düzenleme Yapılıp Kamu Hizmetine Tahsis Etmediği ve Üzerinde Herhangi Bir Tesis Yapmadığı - Kamulaştırmasız El Atma Olgusundan Söz Edilemeyeceği )
2942/m.10
3194/m.18/12
ÖZET : Dava,
kamulaştırmasız el atma iddiasına dayalı tazminat istemine ilişkindir. Davalı idarenin, dava konusu taşınmaza
fiilen el atmadığı, taşınmazı elinde bulunduran tapu maliki davacıyı tasarruftan men etmediği,
imar planında oyun alanında ayrılmış olsa dahi bu amaca yönelik olarak taşınmazda
fiilen düzenleme yapılıp, kamu hizmetine tahsis etmediği ve üzerinde herhangi bir tesis yapmadığı belirgin olup, bu haliyle
kamulaştırmasız el atma olgusundan söz etme olanağı bulunmadığından, taşınmazın sadece
imar planında oyun alanı olarak ayrılmış olmasının, mülkiyet hakkı sahibi davacıya bir dava hakkı vermeyecektir.
DAVA : Taraflar arasındaki "
Kamulaştırmasız el atma iddiasına dayalı tazminat" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Ankara Asliye 19. Hukuk Mahkemesince davanın kısmen kabulüne dair verilen 10.05.2005 gün ve 2003/784 E., 2005/180 K. sayılı kararın incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 5. Hukuk Dairesinin 24.04.2006 gün ve 2006/2657-5055 sayılı ilamı ile;
( ... Dava,
imar uygulaması nedeniyle bedele dönüştürülen 215 metrekarelik arsa bedelinin
kamulaştırmasız elatma nedeniyle tahsili istemine ilişkindir.
Mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiş, hüküm davalı idare vekilince temyiz edilmiştir.
Dosyada bulunan kanıt ve belgelerden; davacının hissedar olduğu 4962 parsel sayılı taşınmazda yapılan
imar uygulaması neticesinde; 126 metrekare
imar düzenleme ortaklık payı kesildiği, 163 metrekare imarın 15885 ada 4 parselinden hisse verildiği ve yine davacıya, dava konusu edilen ve
imar planında oyun alanı olarak ayrılan 15886 ada 1 parsel sayılı taşınmazdan 215 metrekare hisse verildiği, davacının 15886 ada 1 parselde halen hissedar olduğu gibi, bu parselde bedele dönüştürülen bir hissesinin bulunmadığı anlaşılmıştır. Ayrıca dava konusu taşınmaz,
fiilen el atılmamış boş arsa konumundadır.
Bu durumda, dava konusu edilen 15886 ada 1 parsel sayılı taşınmazda davacının bedele dönüştürülen bir payı bulunmadığı gibi, taşınmaza
fiilen el atılmaması nedeniyle davanın reddine karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm kurulması,
Doğru görülmemiştir... ),
Gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
KARAR : Dava,
kamulaştırmasız el atma iddiasına dayalı tazminat istemine ilişkindir.
Davacı vekili; davalı Yenimahalle Belediye Başkanlığı tarafından yapılan
imar uygulaması sonucu müvekkilinin 504/76733 pay maliki olduğu 4962 parsel sayılı taşınmazdan, 126 m2
imar düzenleme ortaklık payı kesildiğini, 15885 ada, 4 numaralı
imar parselinden 163/794 payın ve 15886 ada, 1 numaralı
imar parselinden 215/6835 payın müvekkilinin payına karşılık verildiğini, ancak 15886 ada, 1 parsel sayılı taşınmazın
imar planında oyun alanı olarak ayrılması nedeniyle müvekkilinin taşınmazdan
fiilen kullanımının engellendiğini; davalı Belediyenin, karşılık olarak verilecek yerlerin üzerine gerçek kişilerce yapı yapılabilmesine müsait yerlerden olmasını ve kabul edecek kişinin rızasının aranmasını öngören 3194 sayılı İmar Kanununun
18/12 maddesine aykırı hareket ederek, salt bedel ödemekten kaçınmak için takyitli bir payı karşılık olarak verdiğini ileri sürerek; dava ve ıslah dilekçelerinde 15886 ada, 1 parselde 215 m2 için toplam 43.000.000.000 TL kamulaştırması
el koyma bedelinin, ihtar tarihinden itibaren işleyecek kamu alacaklarına uygulanan en yüksek faiz ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı Yenimahalle Belediye Başkanlığı vekili; 15886 ada, 1 parselin 71560/1 nolu kesin parselasyon planında Oyun alanı olarak ayrıldığını
imar uygulaması nedeniyle davacının payına karşılık olmak üzere 15886 ada 1 parselden davacıya verilmiş bulunan 215/6835 payın tapuda davacı adına tescil edildiğini, bu itibarla kamu malı haline dönüşen bir pay bulunmadığından davacıya ait 215 m2 yer bedelinin hukuken talep edilemeyeceğini, Belediye tarafından taşınmaza
fiilen el atılmadığı gibi her hangi bir bedele dönüştürme işleminin de yapılmadığını savunarak, davanın reddine karar verilmesini cevaben bildirmiştir.
Mahkemenin, "dava konusu 15886 ada, 1 numaralı parselin
imar planında oyun alanı olarak ayrılmış olması nedeniyle davacının payına karşılık taşınmazda tasarruf etme hakkının ortadan kalktığı, tapuda kayden malik olarak görünen davacı, böyle bir durumda yıllarca davalı idarenin keyfi uygulamasına tabi olacağından hukuken
el atmanın da
kamulaştırmasız el atma olarak kabulünü gerektirdiği" gerekçesiyle ve
kamulaştırmasız el atmanın varlığını benimsemek suretiyle verdiği "davanın kabulüne" dair karar, Özel Dairece yukarıda açıklanan gerekçeyle bozulmuş; Yerel Mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Davalı idarece 2981 sayılı Yasa ve bu Yasayı tadil eden 3290 sayılı Yasanın 10/b maddesine göre yapılan işlem sonucu, davacı Fadime Çetinkaya'nın 504/76733 pay maliki bulunduğu 4962 parseldeki payına karşılık, 15885 ada, 4 numaralı
imar parselinden 163/794 payın ve 15886 ada 1 numaralı
imar parselinden 215/6835 payın davacıya verildiği, 126/76733 payın ise
imar düzenleme ortaklık payı olarak kesildiği;
imar uygulaması nedeniyle davacı adına 215/6835 pay tahsis ve tescil edilen dava konusu 15886 ada, 1 parsel sayılı taşınmazın, 71560/1 nolu kesin parselasyon planında "Oyun Alanı" olarak ayrıldığı hususunda uyuşmazlık bulunmamaktadır. Yine, dava konusu 15886 ada, 1 parsel sayılı taşınmazın boş arsa konumunda olduğu ve davalı idarece
fiilen oyun alanı olarak düzenleme yapılmadığı mahkemece keşfen tespit edilmiş olup, esasen bu husus da çekişme dışıdır.
Yerel mahkeme ile Özel Daire arasındaki uyuşmazlık;
imar uygulaması sonucu davacının payının şuyulandırıldığı 15886 ada, 1 parsel sayılı taşınmaza davalı idarece
fiilen el atılmamış olması karşısında, salt
imar planında oyun alanı olarak ayrılmış olması nedeniyle
kamulaştırmasız el koyma olgusunun varlığının kabul edilip edilemeyeceği noktasında toplanmaktadır.
16.5.1956 gün, 1/6 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararında belirtildiği üzere, usulü dairesinde verilmiş bir kamulaştırma kararı olmadan ve bedeli ödenmeden taşınmazına
el konulan kimse, ilgili kamu tüzel kişisi aleyhine
el atmanın önlenmesi davası açabileceği gibi, değer karşılığının verilmesini de isteyebilir.
Kamulaştırmasız el atma halinde kamu kurumu, Kamulaştırma Kanununa uygun hareket etmeden, ferdin malını elinden almış olması sebebiyle kanunsuz bir harekette bulunmuş durumdadır. Bu bakımdan dava, mülkiyete tecavüzün önlenmesi veya haksız fiil neticesinde meydana gelen zararın tazmini davasıdır ( 11.2.1959 gün, E:1958/17, K:1959/15 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı gerekçesinden ).
Uyuşmazlığın sağlıklı bir çözüme kavuşturulabilmesi için bu noktada öncelikle "
Kamulaştırmasız el koyma" kavramının açıklanmasında yarar vardır.
Kamulaştırma yetkisine sahip bir idare, Anayasa ve yasalara uygun bir işlem oluşturmaksızın, bir kimsenin taşınmaz malına
el koyar ve onun üzerinde bir tesis veya bina yapar yahut o taşınmaz malı bir hizmete tahsis ederek mal sahibinin taşınmazı üzerinde dilediği gibi kullanma hakkına karşı herhangi bir girişimde bulunursa, idare taşınmaz mala
kamulaştırmasız el koymuş sayılır ( Ali Arcak,
Kamulaştırmasız Elkoyma ve Yeni Hükümler, Ankara, 1987, s:23 ).
Dolayısıyla bir taşınmaza
kamulaştırmasız el atıldığından söz edilebilmesi için, öncelikle idarenin o taşınmaza eylemli olarak
el koyup, malikin kullanımını yasaya aykırı şekilde tamamen ortadan kaldırması ve bu durumun kalıcı olması şarttır.
Eş söyleyişle idare;
el koyma eylemini, o taşınmazı sahiplenme amaç ve kastı ile yapmış olmalıdır.
Fiilen el koyma eylemi bulunan durumlarda dahi;
el koyma açıklanan nitelikte değil ve sadece geçici bir kullanım söz konusu ise,
kamulaştırmasız el koyma olgusu mevcut değildir. Bundan dolayı malikin bir zararı oluşsa bile, taşınmaz bedelinin istenilmesine hukuken olanak yoktur. Böyle bir durum, sadece ve ancak, uğranılan zararın tazminini başka hukuksal yol ve kavramlara dayalı olarak isteme olanağı verebilir.
Önemle vurgulanmalıdır ki;
kamulaştırmasız el koyma hükümlerinin uygulanması, mal sahibinin kullanımına engel olma ve taşınmaz malın elinden alınması anlamını taşıdığına göre; taşınmaz, mal sahibinin elinde bulunduğu ve kullanma hakkına sahip olduğu sürece, mal sahibi idareden değer karşılığının verilmesini isteyemez.
Bu noktada; tapu kaydına kamulaştırma şerhi konulmasının veya 2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri
Kanunu uyarınca taşınmazın ikinci derece askeri güvenlik bölgesine alınarak tapuya şerh verilmesinin yada
imar uygulaması sonucu taşınmazın yol, yeşil alan gibi kamu hizmetlerine ayrılması ve fiili
imar uygulaması yapılmadan taşınmazın
imar planında yol, yeşil alan olarak gösterilmesi nedeniyle üzerinde yapı yapılmasının yasaklanmasının,
kamulaştırmasız el koyma niteliğinde bulunmadığı her türlü duraksamadan uzaktır.
Burada, kanun hükümleri ile taşınmazın belli şekillerde kullanılması kısıtlanmakta ise de; böyle bir sonuca ulaşılmasını gerekli kılan neden, taşınmazın halen mal sahibinin tapulu mülkü olması ve
fiilen kullanma hakkına sahip bulunmasıdır. Bu haliyle, 11.2.1959 gün E:1958/17 K:1959/15 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararında ifade edilen, mülkiyete yapılmış bir tecavüz yada haksız fiilden söz edilmesi de olanaklı değildir.
Kısaca; idare, mal sahibinin tasarrufuna sürekli engel olmadığı ve taşınmaz mala sahiplenme kastıyla
fiilen el koymadığı sürece idare aleyhine bu dava açılamaz.
Bu nedenledir ki, ister uygulama görmüş
imar parseli, isterse olduğu gibi bırakılan kadastro parseli olsun, idarece
fiilen el atılmadan bir taşınmazın salt
imar planında yeşil saha, oyun alanı, park yeri olarak gösterilmesi veya ortasından bir yol geçirilmiş bulunması mal sahibine dava hakkı vermez.
Nitekim; Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 9.4.2003 gün, E.-2003/5-281 K:2003/284; sayılı kararında da aynı görüş benimsenmiştir.
Tüm açıklamalar ışığında somut durum değerlendirildiğinde;
Mahkemece alınan fen bilirkişi raporunda, dava konusu 15886 ada, 1 parsel sayılı taşınmaza davalı idarece
fiilen el atılmadığı, zeminde oyun alanı olarak düzenleme yapılmadığı ve hali hazırda boş arsa olarak durduğu ifade edilmiştir.
Davacının kayden paydaş olduğu 4962 sayılı kadastral parselde davalı idarece yapılan
imar uygulaması neticesinde, dava konusu edilen ve
imar planında oyun alanı olarak ayrılan 15886 ada 1 parsel sayılı taşınmazdan davacıya 215/6835 pay verilmiş olup; sözü edilen pay halen tapuda davacı adına kayıtlı olduğu gibi, davalı idarenin anılan payı, yada davacı adına başka bir payı bedele dönüştürme işlemi de bulunmamaktadır. O halde idarenin bu tasarrufu, taşınmazı sahiplenme amacının bulunmadığını açıkça ortaya koymaktadır.
Öte yandan, taşınmazın davacının elinde bulunduğu ve mevcut haliyle arsa niteliği ile kiraya verme ve başka şekillerde tasarruf edebileceği anlaşıldığından, davacının kullanımının kalıcı ve sürekli şekilde idarece engellenmediği açıktır.
Esasen, davacıya ait tapulu yerin, salt
imar planında oyun alanı olarak ayrılmış olması, mülkiyet hakkının sona erdiğinin kabulüne yetmez.
Bu husus, mal sahibine taşınmaz bedelini talep hakkı vermeyeceğinden, direnme kararında sözü edilen hukuki
el atmanın varlığından bahisle
kamulaştırmasız el koyma hükümlerinin uygulanması olanaklı değildir.
Kamulaştırmasız el koyma hükümleri ancak, idarece mal sahibinin malının elinden alınması durumunda uygulanacaktır.
Yukarıda belirtilen ilkeler uyarınca; davalı idarenin, dava konusu 15886 ada, 1 parsel sayılı taşınmaza
fiilen el atmadığı, taşınmazı elinde bulunduran tapu maliki davacıyı tasarruftan men etmediği,
imar planında oyun alanında ayrılmış olsa dahi bu amaca yönelik olarak taşınmazda
fiilen düzenleme yapılıp, kamu hizmetine tahsis etmediği ve üzerinde herhangi bir tesis yapmadığı belirgin olup, bu haliyle
kamulaştırmasız el atma olgusundan söz etme olanağı bulunmadığından, taşınmazın sadece
imar planında oyun alanı olarak ayrılmış olmasının, mülkiyet hakkı sahibi davacıya bir dava hakkı vermeyeceği sonucuna varılmıştır.
Hal böyle olunca; Yerel Mahkemece, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyularak,
kamulaştırmasız el koyma hükümlerinin uygulanması olanağı bulunmayan davanın reddine karar verilmesi gerekirken, aksi düşünceyle direnme kararı verilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.
SONUÇ : Davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile; direnme kararının yukarıda ve Özel Daire bozma ilamında gösterilen nedenlerden dolayı HUMK.nun 429. maddesi gereğince BOZULMASINA, istek halinde temyiz peşin harcının geri verilmesine, 31.10.2007 gününde oybirliği ile karar verildi.