Sayın meslektaşım size bomba gibi bir Yargıtay kararı gönderiyorum.Ama elinizde patlamaması için lütfen muhalefet şerhini dikkatli okuyunuz.
Y A R G I T A Y
HD.15
E. 1983 / 709
K. 1983 / 1855
T. 27.06.1983

TİCARİ İŞLETME/ TACİR OLMA-TİCARET ÜNVANI-İŞLETME

6762 / TTK. - 14.

HER TACİR, TİCARi İŞLETMESİNE İLİŞKİN İŞLERDE, BASİRETLİ BİR İŞ ADAMI GİBİ
DAVRANMAK ZORUNDADIR. YAPILACAK ŞEY, TAHMİN EDİLENDEN FAZLA ÇALIŞMA VE GİDERE
YOL AÇSA DA, MÜTEAHHİT BEDELİN ARTTIRILMASINI İSTEYEMEZ.

DAVA : Taraflar arasındaki davanın Ankara Asliye 3. Ticaret Mahkemesince
görülerek taraflar arasında kurulan 28.5.1979 gün ve 831-832 sayılı
sözleşmelerin 8/2574 sayılı kararname hükümlerine göre feshine dair verilen
10.9.1982 tarih ve 404/10484 sayılı hükmün temyizen tetkiki taraflar
avukatlarınca istenmiş ve temyiz dilekçelerinin süresi içinde verildiği
anlaşılmış olmakla dosyadaki kağıtlar okundu gereği konuşulup düşünüldü :
KARAR : 28.5.1979 gün 831 ve 832 sayılı sözleşmelerin 8/2574 sayılı
kararname hükümlerine göre feshine (tasfiyesine), toplam 550.000'lik teminat
mektupları için 506 sayılı kanunun 83. maddesindeki koşullar yerine getirilmesi
halinde davacıya iadesine dair karar esastan davalı T.C.D.D. Genel Müdürlüğü
tarafından, gerekçe yönünden de davacı tarafından temyiz edilmiştir.
1 - Dava, 8/2574 sayılı kararnameye dayanılarak sözleşmenin feshi ve
495.000 + 55.000 = 550.000 lira tutarındaki teminat mektubunun iadesine
ilişkindir. Davacı müteahhit 28.5.1977 tarih 93108-831 ve 28.5.1979 tarih
93108-832 sayılı sözleşmelerle toplam 900+100=1000 ton KREOZOT (katran yağı)
teslimini sipariş listesinde yazılı niteliği, miktarı, teknik ve özel
koşulları, ambalaj şekli ve teslim süresi kayıtlı ve karşılarında yazılı
FİATLARLA teslim etmeyi kabul ve yüklenmiştir.
18.3.1981 tarih 8/2574 sayılı kararnamenin C- TANIMLAR bölümünde izah
edildiği üzere "İŞ" tanımı kapsamına girenlerin dışında olmak üzere, bir
maddenin şekil özellik (fiziksel veya kimyasal) veya bileşiminin makine, cihaz,
tezgah, alet ve diğer vasıta ve kuvvetlerin yardımiyle veya sadece el emeği ile
kısmen veya tamamen değiştirmek suretiyle imal edilen madde "SANAYİ
MAMÜLÜ"nu, yapılan iş "İMALAT SANAYİ" işidir. Kararnamenin 7/h maddesi de
"İdarelerin gerekli göreceği işlerde bu kararnamenin (1.14) maddesini kısmen
veya tamamen uygulayıp uygulamamakta yetkili" kılmıştır. Kararnamenin 8.2.1.
maddesi ancak 8. maddenin başlığında da açıklandığı üzere "iş durumuna göre
uygulama" alanı olan konularda uyulması gerekli esasları ihtiva etmektedir.
Kararnamenin 1.14 maddesindeki imalat sanayi ile ilgili imalat, teminat ve
montaj işlerinde kararnamenin kısmen veya tamamen uygulanıp uygulanmıyacağı
mutlak surette idarenin takdirine bırakıldığından davacının 8/2574 sayılı
kararnameye istinatla sözü edilen 28.5.1979 tarih 831-632 sayılı sözleşmeleri
fesih (tasfiye) isteğini kabule davalı idere mecbur değildir. Özellikle
kararnamede imalat sanayi ile ilgili imalat, tesis ve montaj işleri ile Milli
Savunma Bakanlığına ait işlerde istisai hükümler getirildiğinde şüphe ve
tereddüt yoktur.
Mahkemenin "... İdarenin takdirine bırakılan hallerde de idare sebrest
değildir. Objektif iyiniyet kurallarına aykırıdır" düşüncesiyle davayı kabul
etmesi yanlıştır.
2 - 29.5.1979 gün 93108-831 ve 29.5.1979 gün 93108-832 sayılı sözleşmelerin
GENEL HÜKÜMLER başlıklı 1/a-3 ve 4 maddelerinde "... gerçek
yüklenimlerin bütün ayrıntılarını ve saptanan fiatları tam anlamış olarak kabul
ve onayladığını ve bunlara herhangi bir nedenle karşı çıkmak veya bu sözleşmede
yazılı fiatların yükseltilmesini istemekten vazgeçtiğini bildirmiş.. fiatların
ve nakliye ücretlerinin yükselmesi gibi nedenlere dayanarak fazla para
verilmesi veya teslim süresinin uzatılması isteminde bulunmamayı" davacı
müteahhit kabul etmiştir.
3 - 28.5.1979 tarihinde imzalanan ve uzatılan sürelere rağmen kreczot
teslimini yerine getirmeyen davacının kreczot teslim süresinin 11.4.1980'den
14.8.1980 tarihine kadar uzatıldığında, ve 13.12.1979 tarihinde 38.250 Ton
kreczot teslim edildiğinde taraflar arasında bir uyuşmazlık yoktur.
Davacı şirket 28.4.1980 tarih E 6.15.213 sayılı yazısında "Akaryakıt
sorununun çözüme kavuştuğunu, motorin temininde bir güçlükle
karşılaşılmadığını.. teslim edilecek kreczotun Türkiye Demir Çelik resmi
fiatının % 34 altında olacağını, Mayıs ayı içinde gerek bakımı yapılan eski
ünitede, gerekse montajı tamamlanacak olan yeni ünitede üretime geçilip
teslimata derhal başlanacağını" bildirdiği halde sözleşmede ve eklerdeki
evsafta kreczot teslim edemiyen davacı şirkete 8.10.1980 tarihli 93108-831,
93108-983/50266 sayılı yazı ile sözleşme hükümlerinin yerine getirilmemesinden
dolayı sözleşmenin feshedileceği ihtar edilmiş ve sözleşmeleri de
feshedilmiştir.
Davacı şirket süresinde kreczot teslim edemediği gibi sözleşmelerin 1/a -
3 ve 4 maddelerine aykırı olarak 8/505 sayılı kararnememin uygulanmasını da
istemiş, bu isteğinin reddi üzerine de 13.4.1981 gün R 5/16/299 sayılı yazı ile
de 8/2574 sayılı kararname hükümleri dahilinde fiat farkı tesbitinin
yapılmasını ya da sözleşmenin feshi talebinde bulunmuştur.
Yukarıda işaret edildiği üzere uzatılan süre içinde dahi krezot teslimini
gerçekleştiremiyen davacının sonradan çıkan 8/2574 sayılı kararnameye dayanarak
bir istekte bulunması mümkün değildir. Mahkemenin aksine olan
kabulünde isabet yoktur.
4 - Ticari işletmesinin icabı olarak bir mal satmış veya imal etmiş olan
tacirin anılan hukuki tasarruflarda bulunmasındaki amaç, hiç şüphesiz bu
işten kar sağlamaktır. Ancak iktisadi hayatın tabii akışı içinde bazen
düşünülen kar yerine, zarara uğranabilindiği de bir gerçektir. Türk Ticaret
kanunun 26/2. maddesince her tacir, ticaretine ait bütün faaliyetlerinde
basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi lazımdır. Yapılacak şey, tahmin
edilenden fazla çalışma ve gideri gerektirse bile, müteahhit bedelin
artırılmasını isteyemez.
Açıklanan sebeplerle davanın reddi gerekirken kabulü usul ve kanuna
aykırıdır. Karar davalı yararına bozulmalıdır.
5 - Davacı 23.6.1981 günlü dava dilekçesinde Borçlar Kanununun 365/2.
maddesine dayanan bir istekte bulunmadığı gibi yukarıda 1,2,3,4 ncü maddelerde
belirtilen ve davanın esastan tamamen reddine ilişkin bozma
sebepleri karşısında davacının Borçlar Kanunun "365/2. maddesinin gerekçeye
eklenmesine" ilişkin 10.12.1982 tarihli temyiz itirazının incelenmesine mahal
görülmemiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan sebeplerle dava reddedilmek üzere davalı
yararına BOZULMASINA, 27.6.1983 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi. ******

MUHALEFET ŞERHİ
Davacı yüklenici şirket vekilinin kararda BK. md: 365/2 ye deyinilmemiş
olmasına dayanan gerekçeye ilişkin temyiz itirazları yerinde değil ise de:
Ekonomik iş hayatının akışında vukubulan fiat artışı ve enflâsyonist durum
nedeni ile taahhüt sözleşmelerinin uygulanmasında yararlar dengesini mümkün
olan nisbette temin amacına yönelik olarak 1. Nisan. 1981 tarihli resmî
gazetede yayınlanan 8/2574 sayılı Bakanlar Kurulu kararı yürürlüğe konulmuştur.
Taahhüt konusu kreczet üretilerek satışı işinin kararname kapsamına girdiği
tanımlar bölümünde yer alan Sanayi mamülü, imalat Sanayi ve sanayici başlıkları
kapsamı ile belirmekte ve 8/2574 sayılı kararnamenin 1. 14. 9 da da görüldüğü
üzere fiat farkı miktarının tesbitine ilişkin hususlar dışında tüm hükümlerin
sanayici müteahhitler içinde aynen uygulanacağı anlaşılmaktadır.
Kararname kapsamına girmeyen işlerden olmakla (kararname Md: 7) 8.
maddesinin iş durumuna göre uygulama hükümlerinin çekişmede tatbiki gerekir.
Sözü edilen madde de tasfiye şıkları gösterilmiş olup bu koşullar
çerçevesinde mahkeme kararında da belirtildiği üzere yüklenici başvurusunu
yapmış olmakla 8/2574 sayılı kararname hükümlerine göre işin tasfiye edilmesi
icap eder.
Bu sebeple yerel mahkeme kararının onanması oyundayım.