-----------------------------------------------------------
353 sayılı Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu’nun 9. maddesinde yer alan “…askeri mahallerde…” ibaresinin, Anayasa’nın 145. maddesine aykırılığı savıyla iptali istemidir.
(İPTAL kararı verilmiştir.)
353/m.9

-----------------------------------------------------------
Esas Sayısı: 2011/30
Karar Sayısı: 2012/36
Karar Günü: 15.3.2012
353 SAYILI ASKERİ MAHKEMELER KURULUŞU VE YARGILAMA USULÜ KANUNU'NUN 9. MADDESİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KARAR
Resmi Gazete Tarihi: 26 Haziran 2012
Resmi Gazete Sayısı: 28335


İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN : Hava Kuvvetleri Komutanlığı Hava Eğitim Komutanlığı Askeri Mahkemesi

İTİRAZIN KONUSU : 25.10.1963 günlü, 353 sayılı Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu’nun 9. maddesinde yer alan “…askeri mahallerde…” ibaresinin, Anayasa’nın 145. maddesine aykırılığı savıyla iptali istemidir.

I- OLAY

Cinsel taciz suçunu işlediği iddiasıyla sanık hakkında açılan kamu davasında itiraz konusu kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu kanaatine varan Mahkeme, iptali için başvurmuştur.

II - İTİRAZIN GEREKÇESİ

Başvuru kararının gerekçe bölümü şöyledir:

“Sanık Bkm. Kd. Çvş. M... T... P... hakkında Balıkesir Bkm. Ok. ve Eğt. Mrk. K.lığı nizamiye nöbetçi astsubayı olarak görevli iken, nişanlısı olan Bkm. Onb. O... B...’yi ziyaret etmek amacıyla nizamiyeye gelen R... F... U...’ya “polis olmasından kaybetti, %70 bana düşer, bana düşmese bile yukarıda arkadaşlarım var, onlar bakıyorlar, kesin onların eline düşer, bir emniyet amiri de gelmişti daha önceden, tabi onun da aldık havasını, bu arada isim F... idi değil mi, normalde pek isim tutamam aklımda ama seninki çok güzel olduğundan olsa gerek nedense aklımda kalmış”, “iyi ki gelmişsiniz tabi, hatta bugün geldiğiniz çok daha iyi olmuş, sayenizde günüm çok güzel geçecek, geceden çıkmama rağmen pozitif enerji doldum, vallahi emniyet kalitesini çok yükseltmiş”, “yok o manada değil, senin gibi güzel kızları almışlar ya helal olsun vallahi, burada bizim kurumda var birkaç tane, ama onlarda vasatın altında, hatta berbatlar aslında, seni rahatta bırakmazlar şimdi haklı olarak. Hatta burada olsan daha kötü olurdu, başta ben takılırdım. Sonra nerden baksan 10.000 asker var, başını bile kaldıramazdın. Hepsinin rüyalarını süslerdin ama böyle bir şansımız maalesef yok”, “neden art niyet arıyorsun ki, buraya kadar gelip kendini sevdirdin, ara sıra bize de bir selam vermeyi çok görmezsin artık, hem ben şimdiye kadar hiçbir asker yakınıyla bu kadar ilgilenmemiştim, ama sayende iyilik meleği oldum, etrafında dönüp duruyorum sabahtan beri, aslında bak Ankara’ya hemen dönmeyeceksen bekle, bir hafta 10 güne kadar izne ayrılacağım, beraber gidelim, ya da numaranı ver Ankara’ya geldiğimde arayayım”, “en sevdiğin kişi olduğu ne belli, belki ileride ayrılırsın, üstelik daha nişanlısın, sadece bir yüzük var, oda çok önemli değil bence, bak şimdiden sıkılmış gibi duruyorsun, istersen benimle gel saat 09:00’da görevim bitiyor, o gelene kadar sana biraz Balıkesir’i gezdireyim”, “yahu hala mı gelmedi, bu adam sakın dün yatıya çıkmış olmasın, bak istersen tekrar numaramı verebilirim, ona ulaşamazsan beni ara yada istersen seni bekleyeyim, ona ulaşana kadar sana Balıkesir’i gezdiririm”, “numaranı vermedin” demek suretiyle cinsel taciz suçunu işlediği iddiasıyla askeri mahkememizde kamu davası açılmıştır.

Yargılama esnasında Askeri Savcılık makamı; 5982 sayılı Yasa ile yapılan Anayasa’nın 145’inci maddesi değişikliği ile görevi belirleyen “Askerî mahal” kavramının yürürlükten kaldırılması neticesinde 353 sayılı Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanununun 9’uncu maddesinin Anayasaya aykırı hale gelmiş olduğunu ileri sürmüştür.

Sanığa isnat edilen suçun TCK’nın 105/1. madde ve fıkrasında düzenlenmiş olan “cinsel taciz” suçunu oluşturacağı görülmekle sanık hakkındaki yargılamada Askerî Mahkemenin görevli olup olmadığı hususunun incelenmesinde;

Görev hususunun kamu düzenine ilişkin olması nedeniyle yargılamanın her aşamasında dikkate alınması gerektiğinden öncelikle göreve ilişkin mevzuattaki hükümlerin incelenmesi ve suçun niteliğinin ortaya konulması gerekmektedir.

353 sayılı Kanunun “Askerî Mahkemelerin Görevleri” başlığı altında düzenlenen ikinci bölümünde yer alan “Genel Görev” başlıklı 9’uncu maddesinde “Askerî Mahkemeler kanunlarda aksi yazılı olmadıkça, asker kişilerin askerî olan suçları ile bunların asker kişiler aleyhine veya askerî mahallerde yahut askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidirler” hükmü yer almaktadır.

Bu düzenlemeye göre bir davanın askerî mahkemenin görevine girmesi için asker kişinin; askerî bir suç işlemiş olması veya suçu askeri bir kişiye karşı işlemiş olması veya (suçu askerî mahalde işlemiş olması) veya suçu askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işlemiş bulunması gerekmektedir.

“Askerî suç” ise öğretide ve uygulamada;

a) Unsurları ve cezalarının tamamı Askerî Ceza Kanunu’nda yazılı olan, başka bir anlatımla, Askerî Ceza Kanun’u dışında hiçbir ceza Kanun’u ile cezalandırılmayan suçlar,

b) Unsurları kısmen Askerî Ceza Kanunu’nda, kısmen diğer ceza Kanunlarında gösterilen suçlar,

c) Türk Ceza Kanunu’na atıf suretiyle askerî suç haline dönüştürülen suçlar, olmak üzere üç grupta mütalaa edilmektedir.

5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 15’inci maddesiyle, askerî mahkemelerin görevlerini belirleyen Anayasanın 145’inci maddesi; “...Bu mahkemeler, asker kişiler tarafından işlenen askerî suçlar ile bunların asker kişiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidir. Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her hâlde adliye mahkemelerinde görülür.” şeklinde değiştirilerek asker kişilerin askerî mahalde işledikleri suçlarla ilgili olarak askerî mahkemelerin görevinde sınırlamaya gitmiştir.

Yüksek Seçim Kurulunun 23.9.2010 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan duyurusuyla, 5982 sayılı Kanunla yapılan ve 12.9.2010 tarihinde referanduma sunulan değişikliklerin kabul edildiği ve yürürlüğe girdiği anlaşılmaktadır.

Yapılan bu değişiklikle; Anayasanın 145’inci maddesinin değişen 1’inci fıkrasıyla tamamen paralel bir düzenleme niteliğinde olan, 353 sayılı Kanun’un 9’uncu maddesinde yer alan; “Askerî mahkemeler kanunlarda aksi yazılı olmadıkça, asker kişilerin askerî olan suçları ile bunların asker kişiler aleyhine veya askerî mahallerde yahut askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidirler.” hükmünün, asker kişilerin askerî mahalde işledikleri suçlarla ilgili yargılama görevinin askerî mahkemelere ait olduğuna ilişkin, “askerî mahallerde” kısmı, üst norm niteliğinde olan Anayasanın 145’inci maddesine aykırı hale gelmiştir.

Askeri Yargıtay İçtihatlarında 353 sayılı Kanunun 9’uncu maddesinde yer alan “askeri mahallerde” kısmının Anayasanın 5982 sayılı Kanunla değişik 145’inci maddesi tarafından örtülü olarak kaldırıldığı kabul edilmekte (Askeri Yargıtay Daireler Kurulunun 25.11.2010 tarihli ve 2010/117-114 E.K. sayılı; As.Yrg. 1’inci Dairesinin 08.12.2010 tarihli ve 2010/2285-2268 E.K. sayılı; As.Yrg.2’nci Dairesinin 20.10.2010 tarihli ve 2010/2174-2271 E.K. sayılı; As.Yrg. 4’üncü Dairesinin 28.09.2010 tarihli ve 2010/2233-2216 E.K. sayılı ilamları da bu doğrultudadır) ve buna gerekçe olarak Anayasanın 11’inci maddesindeki “Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü” kuralı gösterilmekte ise de 26.10.1963 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 353 sayılı Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanununun 9’uncu maddesinin “Askerî Mahkemeler kanunlarda aksi yazılı olmadıkça, asker kişilerin askerî olan suçları ile bunların asker kişiler aleyhine veya askerî mahallerde yahut askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidirler” hükmünü amir olduğu, söz konusu madde metninin değiştirildiğine ilişkin herhangi bir yasama işleminin olmadığı, halihazırda yürürlükte olan madde metninin üst norm niteliğinde olan Anayasanın 145’inci maddesi metnine aykırı olması halinin yorumla giderilemeyeceği değerlendirildiğinden, 353 sayılı Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanununun 9’ncu maddesi’nin “askeri mahallerde” ifadesinin Anayasanın 145’inci maddesine aykırı olması sebebiyle bu maddenin “askeri mahallerde” ifadesinin iptalinin usul ve yasaya uygun olacağı kanaatine varılmıştır.

353 sayılı Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanununun 9’ncu maddesi’nin “askeri mahallerde” ifadesinin Anayasanın 145’inci maddesine aykırı olması sebebiyle bu maddenin “askeri mahallerde” ifadesinin iptali maksadıyla Anayasanın 152’nci maddesi gereğince ANAYASA MAHKEMESİNE BAŞVURULMASINA, oybirliğiyle karar verildi.”

III- YASA METİNLERİ

A- İtiraz Konusu Yasa Kuralı

25.10.1963 günlü, 353 sayılı Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu’nun itiraz konusu ibarenin de yer aldığı 9. maddesi şöyledir:

“Askeri mahkemeler kanunlarda aksi yazılı olmadıkça, asker kişilerin askeri olan suçları ile bunların asker kişiler aleyhine veya askeri mahallerde yahut askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidirler.”

B- Dayanılan Anayasa Kuralı

Başvuru kararında, Anayasa’nın 145. maddesine dayanılmıştır.

IV- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 8. maddesi uyarınca Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Fulya KANTARCIOĞLU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Fettah OTO, Serdar ÖZGÜLDÜR, Zehra Ayla PERKTAŞ, Alparslan ALTAN, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI ve Erdal TERCAN’ın katılımlarıyla 6.4.2011 günü yapılan ilk inceleme toplantısında, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, oybirliğiyle karar verilmiştir.

V- ESASIN İNCELENMESİ

Başvuru kararı ve ekleri, işin esasına ilişkin rapor, itiraz konusu yasa kuralı, dayanılan Anayasa kuralı ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Başvuru kararında, 5942 sayılı Kanun ile Anayasa’nın 145. maddesinde değişiklik yapılarak “askeri mahallerde” ibaresinin madde metninden çıkarıldığı, Anayasa’nın anılan maddesinde değişiklik yapılmasına rağmen 353 sayılı Kanun’un 9. maddesinde “askeri mahallerde” ibaresinin halen mevcudiyetini koruduğu, böylece itiraz konusu kuralın Anayasa’ya aykırı hale geldiği belirtilerek kuralın Anayasa’nın 145. maddesine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

İtiraz konusu ibarenin de yer aldığı 353 sayılı Kanun’un “Genel Görev” başlıklı 9. maddesinde, askeri mahkemelerin kanunlarda aksi yazılı olmadıkça, asker kişilerin askeri olan suçları ile bunların asker kişiler aleyhine veya askeri mahallerde yahut askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli oldukları kurala bağlanmıştır.

Anayasa’nın 145. maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında, “Askerî yargı, askerî mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülür. Bu mahkemeler; asker kişiler tarafından işlenen askerî suçlar ile bunların asker kişiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidir. Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her halde adliye mahkemelerinde görülür. Savaş hali haricinde, asker olmayan kişiler askerî mahkemelerde yargılanamaz. Askerî mahkemelerin savaş halinde hangi suçlar ve hangi kişiler bakımından yetkili oldukları; kuruluşları ve gerektiğinde bu mahkemelerde adlî yargı hâkim ve savcılarının görevlendirilmeleri kanunla düzenlenir.” denilmiştir.

Anayasa’nın 145. maddesi 7.5.2010 gün ve 5982 sayılı Kanun ile değiştirilmiştir. 5982 sayılı Kanun’un madde gerekçesinde, askeri yargının görev alanının yeniden düzenlendiği, mevcut hükümde askeri yargının görev alanının oldukça geniş düzenlenmesi nedeniyle uluslararası belgelerde bu durumun vurgulandığı, askeri mahkemelerin görev alanının demokratik hukuk devletinin getirdiği ölçüler çerçevesinde yeniden tanımlandığı, getirilen düzenlemeyle askeri mahkemelerin görev alanının askeri suçların yargılanmasıyla çağdaş ülkelerde olduğu gibi sınırlandırıldığı ve asker kişilerin sadece askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri askeri suçlara ait davalarla sınırlı tutulduğu, asker olmayan kişilerin savaş hali haricinde, askeri mahkemelerde yargılanamayacağı belirtilmiştir.

İptali istenen kural, asker kişiler tarafından askeri mahalde işlenen, fakat askeri suç olmayan, asker kişiye karşı veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olmayan suçlar bakımından yargılama yapma görevini askeri mahkemelere vermektedir. Hâlbuki Anayasa’nın 145. maddesinde yapılan değişiklik sonucu askeri yargının görev alanı daraltılarak, asker kişilerin sadece askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri askeri suçlara ait davalarla sınırlı tutulmuştur. Bu durumda itiraz konusu kural, Anayasa’nın 145. maddesine aykırı hâle gelmiştir.

Açıklanan nedenlerle Kural, Anayasa’nın 145. maddesine aykırıdır. İptali gerekir.

VI- SONUÇ

1- 25.10.1963 günlü, 353 sayılı Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu’nun 9. maddesinde yer alan “… askeri mahallerde …” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE,

2- 353 sayılı Kanun’un 9. maddesinde yer alan “… askeri mahallerde …” ibaresinin iptali nedeniyle uygulanma olanağı kalmayan iptal edilen ibareden önceki “… veya…” sözcüğünün de, 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 43. maddesinin (4) numaralı fıkrası gereğince İPTALİNE,

15.3.2012 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.

Başkan Haşim KILIÇ Başkanvekili Serruh KALELİ Başkanvekili Alparslan ALTAN Üye Fulya KANTARCIOĞLU Üye Mehmet ERTEN Üye Serdar ÖZGÜLDÜR Üye Osman Alifeyyaz PAKSÜT Üye Zehra Ayla PERKTAŞ Üye Recep KÖMÜRCÜ Üye Burhan ÜSTÜN Üye Engin YILDIRIM Üye Nuri NECİPOĞLU Üye Hicabi DURSUN Üye Celal Mümtaz AKINCI Üye Erdal TERCAN