HUKUK BÖLÜMÜ

Esas : 1999/44

Karar : 1999/45

Tarih : 06.12.1999
İDARİ PARA CEZASININ İPTALİ (Tankere Yüklenmesi Gerekenden Fazla Akaryakıt Yüklenmesi Nedeniyle Kesilen Para Cezasının İptali İçin Açılan Davanın İdari Yargı Yerinde Görülmesi)
KARAYOLLARI TRAFİK KANUNUNA MUHALEFET (Tankere Yüklenmesi Gerekenden Fazla Akaryakıt Yüklenmesi Nedeniyle Kesilen Para Cezasının İptali İçin Açılan Davanın İdari Yargı Yerinde Görülmesi)
TRAFİK KURALLARINA AYKIRI HAREKET (İdarece Verilen Para Cezasının İptali İçin Açılan Davanın İdari Yargı Yerinde Görülmesi)

2577 Sa.Ka.15
2576 Sa.Ka.6
2918 Sa.Ka.65, 116
2247 Sa.Ka.14
2918 sayılı yasa`da idarece uygulanması öngörülen idari para cezasınıniptali istemiyle açılan davanın, idari yargı yerinde çözümlenmesi gerekmektedir.


DAVA VE KARAR:
HUKUK BÖLÜMÜ KARARI:

Akaryakıt dağıtımı alanında faaliyet gösteren BP AkaryakıtOrtaklığı tarafından, sevk irsaliyesinde gösterilen 21.700 litre miktarındaakaryakıt yüklenmiş olan bayie ait 31 FD 126 plakalı tankerin, seyir halindebulunduğu E 91 karayolu üzerinde 14.7.1997 günü Hatay Bölge Trafikyetkililerince denetlenmesi sonucunda, ruhsatına göre 17.160 Kg. yüklenmesigerekirken sevk irsaliyesi ile belli 21.700 Kg. 4512 yüklendiği nedeniyle,2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu`nun 65/5. maddesine göre, adıgeçenOrtaklığın 72,000,000.- lira para cezası ile cezalandırıldığı yolunda trafikceza tutanağı düzenlenmiştir.

Ortaklık tarafından, sevk irsaliyesinde miktarların litre cinsindengösterildiği, 21.700 litre olan akaryakıtın 16.423 kilograma tekabül ettiği,dolayısıyla ruhsatta belirtilen 17.100 kilogramlık istiab haddinin aşılmadığıileri sürülerek, dilekçede 70,000,000.- lira olduğu ifade edilen, haklarındapara cezası tertibine ilişkin trafik ceza tutanağının iptali istemiyle,4.8.1997 gününde adli yargı yerine itiraz edilmiştir.

HATAY SULH CEZA MAHKEMESİ; 18.8.1997 gün ve E: 1997/786, K: 1997/ 959 sayıile, Karayolları Trafik Kanunu`nun 115. maddesinin son fıkrasına göre, 116.maddede öngörülen itiraza ilişkin hüküm saklı kalmak üzere, para cezaları ilemahkemelerce verilen ve sadece hafif para cezalarına ait olan hükümlerin kesinolduğu; Yargıtay 2. Ceza Dairesi`nin 24.1.1992 gün ve E: 1992/382, K: 1992/714sayılı ilamına göre, idari para cezaları için adli yargıya 116/1. maddedekieylemle ilgili ve sınırlı olarak yetki ve görev verildiği; müsnet olaya konutrafik suç tutanağının düzenlenme şeklinin Trafik Kanunu`nun 116/1. maddesineuygun bulunmadığı; bu nedenle, hakkında Kanun`un 65/5. maddesine göre tutanakdüzenlenip idari para cezası tayin edilen BP Akaryakıt Ortaklığının itirazınıincelemenin adli yargının görev ve yetki alanı dışında kaldığı gerekçesiyle,kesin olarak görevsizlik kararı vermiştir.

Davacı Şirketçe, aynı istekle, 13.11.1997 gününde idari yargı yerine(vergi mahkemesine) dava açılmıştır.

Hatay 1. Vergi Mahkemesi; 5.12.1997 gün ve E: 1997/507, K: 1997/408 sayıile, vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümler niteliği taşımayan,dolayısıyla 2576 sayılı Yasanın 6/a. maddesinde belirtilen konuların dışındakaldığından çözümlenmesiMahkemelerinin görevine girmeyen davanın, 2577 sayılı İ.Y.U.K.`nun 15/1-a.maddesi uyarınca reddine ve dava dosyasının görevli ve yetkili Adana İdareMahkemesi`ne gönderilmesine karar vermiştir.

ADANA 1. İDARE MAHKEMESİ; 17.3.1999 gün ve E: 1998/74, K: 1999/256 sayıile, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu`nun "Bu Kanundaki suçlarla ilgilidavalara bakacak mahkemeler ve yetkileri" başlıklı 112. maddesinde "BuKanundaki; hafif para cezasını veya bununla birlikte hafif hapis cezasını,belgelerin geri alınması ve iptali cezasını gerektiren suçlarla ilgilidavalara trafik mahkemelerinde, bunların bulunmadığı yerlerde yetki verilensulh ceza mahkemelerinde bakılır." kuralına yer verildiği; bu durumda, 2918sayılı Yasa`nın 65/5. maddesi dayanak gösterilerek düzenlenen trafik paracezasına karşı açılan davanın görüm ve çözümünün adli yargının görevinegirdiği gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiş; bu karar temyiz edilmeyerekkesinleşmiştir.

Davacı Şirket vekilinin 7.9.1999 gününde mahkeme kaydına giren dilekçesiüzerine dava dosyası, anılan Mahkeme Başkanlığının 21.9.1999 günlü, 1998/74sayılı yazısı ekinde Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanlığına gönderilmiş olup,böylece adli ve idari yargı yerleri arasında 2247 sayılı Yasa`nın 14.maddesinde öngörülen biçimde olumsuz görev uyuşmazlığı doğmuş bulunmaktadır.

İNCELEME VE GEREKÇE: Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümü`nün, AliHÜNER`in Başkanlığında, Üyeler: Mahir Ersin GERMEÇ, Dr. Mustafa KILIÇOĞLU,Bekir AKSOYLU, Mustafa BİRDEN, Dr. Erol ALPAR ve Ertuğrul TAKA`nınkatılımlarıyla yapılan 6/12/1999 günlü toplantısında, Raportör-Hakim İsaYEĞENOĞLU`nun davanın çözümünde idari yargının görevli olduğu yolundaki raporuile dosyadaki belgeler okunduktan; ilgili Başsavcılarca görevlendirilenYargıtay Cumhuriyet Savcısı Mustafa EKİNCİ ile Danıştay Savcısı O. CemERBÜK`ün davanın çözümünün idari yargının görevine girdiği yolundaki yazılıaçıklamaları da dinlendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
SONUÇava, 2918 sayılı Yasa`nın değişik 65. maddesinin değişik beşincifıkrasına göre trafik zabıtasınca düzenlenen para cezasına ilişkin trafik cezatutanağının iptali isteminden ibarettir.

Uyuşmazlığın esasını, trafik zabıtasınca uygulanan cezalarla ilgilidavalara adli yada idari yargı yerlerinden hangisinin bakacağı hususuoluşturduğundan, ilgili yasal düzenlemenin ceza uygulamasına ilişkinsistematiğinin incelenmesi gerekmektedir.

13.10.1983 tarih ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ile getirilensistemde, karayolları üzerinde yolcuları, yayaları ve trafiği tehlikeye sokanve suç oluşturan fiiller, esas itibariyle, iki grupta ele alınmış; bir kısmınatrafik zabıtasınca para cezası, diğerlerine mahkemelerce hafif para cezasıveya bu cezanın yanında hafif hapis cezası, belgelerin geri alınması ve iptalicezası veya işyerlerinin kapatılması cezası verilmesi öngörülmüştür.

İdarenin organları eliyle idari usullere göre uygulanması ve idarehukukunun bir müeyyidesi olması nedeniyle, idari işlem niteliğini taşıyan vebu yönüyle adli cezalardan ayrılan idari cezaların yargısal denetiminde, kuralolarak, idari yargı yerleri görevli bulunmaktadır.

Ancak, yasakoyucu tarafından, idari cezalara karşı ilgililerin sadeceyapılan tespitin gerçeğe aykırılığı ile maddi ağır yanlışlıklar bulunduğunuileri sürerek yapacakları itirazlarda, ülke genelinde yaygın teşkilata sahipolması ve sade bir usulle incelenerek kesin kararlarla süratlesonuçlandırılması gibi pratik düşüncelerle, adli yargı yerinin görevlikılınması olanaklı olup; bu halde, yetkili mahkemenin adli yargı yeriolduğunun ilgili yasada açıkça belirtilmesi gerekir.

2918 sayılı Yasa`nın "Adli Kovuşturma ve Cezaların Uygulanması" başlığınıtaşıyan Dokuzuncu Kısmı, iki ayrı Bölüm halinde düzenlenmiş; Adli Kovuşturma"başlıklı Birinci Bölümde yer alan 112. maddede, bu Kanundaki suçlarla ilgilidavalara bakacakmahkemeler ve yetkileri belirlenmiş olup, anılan maddenin birinci fıkrasında"Bu Kanundaki; hafif para cezasını veya bununla birlikte hafif hapis cezasını,belgelerin geri alınması ve iptali cezasını veya işyerlerinin kapatılmasıcezasını gerektiren suçlarla ilgili davalara trafik mahkemelerinde, bunlarınbulunmadığı yerlerde yetki verilen sulh ceza mahkemelerinde bakılır." hükmüneyer verilmiştir.

"Cezaların Uygulanması" başlıklı İkinci Bölümde yer alan 115. maddede,116. maddede öngörülen itiraza ilişkin hüküm saklı kalmak üzere, para cezalarıile mahkemelerce verilen ve sadece hafif para cezalarına ilişkin olanhükümlerin kesin olduğu; 116. maddede, trafik kural ve yasaklarına aykırıdavranışları belirlenen ve sürücüsü tespit edilemeyen araçlara tescilplakalarına göre trafik zabıtasınca tutanak düzenleneceği ve trafikzabıtasının yetkisi dahilindeki para cezalarına karşı araç sahiplerinincezanın tebliğinden itibaren yedi gün içinde "yetkili mahkemeye" itirazedebileceği ve itiraz üzerine verilen kararların kesin olduğu hükmebağlanmıştır.

Bu hükümlerden, 2918 sayılı Yasa`da öngörülen cezaların büyük ölçüde adliceza kapsamında düşünülerek Hakim tarafından verilmesi esasının benimsendiği;para cezaları olarak bahsi geçen idari cezaların kesin olduğuna işaret edilmeksuretiyle bu cezalara karşı itiraz yolunun kapalı tutulduğu; ancak, sadece116. madde kapsamında bulunan idari para cezası ile ilgili ve sınırlı olarakitirazı incelemekle adli yargının yetkili ve görevli kılındığıanlaşılmaktadır.

Ne var ki; yasakoyucu tarafından, mahkemeler tarafından verilen hafifhapis cezalarının genellikle 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Kanun`un 4.maddesi gereğince hafif para cezasına çevrildiği; mahkemelerce sanıklar iletutanak düzenleyen görevlilerin duruşmaya çağrılarak dinlenmesi nedeniylezaman kaybının doğduğu gerekçesiyle ve Devlet hizmetlerinin süratli, verimlive ekonomik bir şekilde yürütülmesini sağlamak, mahkemenin iş yükünü azaltmakve görevlilerin zaman kaybını önlemek amacıyla çıkarılan 3.11.1988 tarih ve3493 sayılı Yasa ile, bazı kanunların (6831, 1475 ve 2926 sayılı) yanısıra2918 sayılı Yasa`da daha önce mahkemelerce verilmesi öngörülen bir kısımcezalar, idari cezaya dönüştürülmüş; nitekim, inceleme konusu trafik cezatutanağının dayanağı olan 65. maddede, araçların yüklenme şartlarınauymayanlara, suçun niteliğine göre, idarece para cezası verilmesi ve mahkemetarafından da hafif para ve hafif hapis cezası hükmedilmesi şeklinde karma birdüzenleme bulunmakta iken, anılan 3493 sayılı Yasa`nın 44. maddesi ile yapılandeğişiklik sonucunda, cezanın idare tarafından verilmesi esası benimsenmiş;ancak, anılan 3493 sayılı Yasa ile değişikliğe uğrayan 6831, 1475 ve 2926sayılı Yasalar`da da getirilen idari cezalara karşı yapılacak itirazlarınmercii olarak sulh ceza mahkemeleri gösterilirken, 2918 sayılı Yasa`da aynıdoğrultuda değişiklik yapılmasına karşın, idari cezalara karşı yapılacakitirazların merciini belirten bir hükme yer verilmemiştir.

Buraya kadar yapılan açıklamaların ışığında: 2918 sayılı Yasa`nın"Araçların yüklenmesi" başlıklı değişik 65. maddesinin 21.5.1997 tarih ve4262 sayılı Kanun`la değişik beşinci fıkrasında yer alan "Sürekli ve süreksizolarak yük naklettiren kamu kurum ve kuruluşları ve gerçek ve tüzelkişilereait işletmeler, yük nakli yaptırdıkları araçların azami toplam ağırlıklarınıdikkate alarak yükleme yapmak zorundadırlar. Bu hükme aykırı hareket edenlerhakkında her araç için 72,000,000.- lira para cezası uygulanacağı gibi araçlartrafikten men edilir. "kuralına göre olayda, trafik zabıtasınca yapılanuygulamanın "idari ceza" kapsamında bulunması; Yasa`da idari cezalarla ilgilidavalarda (116. maddedeki itiraz yolu hariç) görevli yargı yerini açıkça bellieden bir hükme yer verilmemesi; bu Yasa`da gösterilen adli cezalarahükmetmekle görevli mahkemeye işaret eden 112. maddeye de herhangi bir atıftabulunulmamış olması karşısında ve göreve ilişkin genel kurala göre,uyuşmazlığa konu edilen davanın idari yargı yerinde çözümlenmesi gerekeceğiaçıktır.

Belirtilen nedenlerle, İdare Mahkemesi`nce verilen görevsizlik kararınınkaldırılması gerekmektedir.

SONUÇ :

Davanın çözümünde idari yargının görevli olduğuna, bu nedenleAdana 1. İdare Mahkemesi`nin 17.3.1999 günlü, E: 1998/74, K: 1999/256 sayılıgörevsizlik kararının (KALDIRILMASINA), kesin olarak oybirliği ile karar verildi.
HUKUK BÖLÜMÜ 06.12.1999 - K.1999/45