T.C.
YARGITAY
10. HUKUK DAİRESİ
E. 1990/2951
K. 1990/6089
T. 18.6.1990
• İŞİN ZAMAN VE BAĞLILIK ÖGELERİNE DAYANMAMASI ( Çalışma İlişkisi - İstisna Sözleşmesi )
• İSTİSNA SÖZLEŞMESİ ( Çalışma İlişkisi - İşin Zaman ve Bağlılık Öğelerine Dayanmaması )
• HİZMET SÖZLEŞMESİ ( Yapılan İşin İşverenin Gözetim ve Denetimi Altında İşyerinde Görülmesi )
• ÇALIŞMA İLİŞKİSİ ( Hizmet Sözleşmesi - İstisna Sözleşmesi Kabul Edilme Şartları )
1475/m.1
818/m.313, 355
ÖZET : Yapılan iş, işverenin gözetim ve denetimi altında işyerinde görülmekte ise, aradaki ilişki hizmet sözleşmesine dayalıdır. Zaman ve bağımlılık öğeleri yoksa, çalışma ilişkisi istisna sözleşmesine dayanıyor demektir.

DAVA : Davacı, 1974 yılı Haziran Temmuz aylarında 61 gün, 1975-1987 arasında da her sene 4 ay ki cem`an 1647 gün asgari ücretle çalıştığının tesbitine karar verilmesini istemiştir.

Mahkeme, ilamında belirtildiği şekilde davanın reddine karar vermiştir.

Hükmün, ilamında belirtildiği şekilde davanın temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hakimi ( G.E. ) tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tesbit edildi.

KARAR : Davada, 1974 yılı Haziran, Temmuz aylarında 61 gün, 1975-1987 arasında da her sene 4 ay ki cem`an 1647 gün asgari ücretle çalıştığının tesbitine karar verilmesi istenmiştir.

Davacı tanıkları, iddiayı doğrulamışlar, davalı tanıkları ise davacının serbest piyasa hamalı olduğunu, iş oldukça çalıştırıldığını söylemişlerdir. Taraf tanıklarının ifadeleri arasındaki çelişki giderilmemiş, davacının çalışma şekli dosyada örnekleri bulunan organizasyon talimatına uygun biçimde "zaman" ve "bağımlılık" unsuru içerir şekilde çalıştırılıp çalıştırılmadığı tanıklardan sorulmamış, davacının Bağ-Kur`a kayıtlı olup olmadığı araştırılmamıştır.

Uyuşmazlık taraflar arasındaki ilişkinin hizmet akdine dayanıp dayanmadığı noktasında toplanmaktadır. Çalışan Borçlar Kanunu`nun 313.maddesinin öngördüğü çerçeve içinde ve "zaman" ile "bağımlılık" unsurlarını içerir biçimde çalışmaktaysa, oradaki çalışma ilişkisi hizmet akdine dayanıyor demektir. Bilindiği gibi "zaman" unsuru, çalışmanın işgücünü, belirli yada belirli olmayan bir süre içinde, işverenin buyruğunda bulundurmasını kapsar. Hiç kuşkusuz, çalışan, bu süre içinde işveren veya vekilinin buyruğu ve denetimi altında ( bağımlı olarak ) edimini yerine getirecektir. Burada sözkonusu olan bağımlılık ise, her an ve durumda çalışanı denetleme veya buyruğuna göre edimini yaptırma olanağını işverene tanıyan, çalışanın edimi ile ilgili buyruklar dışında çalışma olanağı bulamayacağı nitelikte bir bağımlılıktır. Bununla birlikte sigortalı sayılabilmek için bunlardan ayrı olarak hizmet sözleşmesinin öngördüğü edimin işverene ait işyerinde görülmesi koşulunun da gerçekleşmiş bulunması gerekir. Bu suretle, özellikle bağımlı çalışma unsurunun işveren için kolayca uygulanma olanağı sağlanmıştır. Başka bir deyişle sigortalı sayılabilmek için, hizmet sözleşmesindeki bağımlılığın üstünde, gerçekleştirilmesi mümkün gerçek bağımlı çalışma koşulu aranacaktır. Yok, eğer, çalışan, işgücünü, belirli ya da belirli olmayan bir zaman için çalıştıranın buyruğunda bulundurmakla yükümlü olmayarak, işverenin buyruğuna bağlı olmadan sözleşmedeki amaçları gerçekleştirecek biçimde edimini görüyorsa, sözleşmenin amacı bir eser meydana getirmekse, çalışma ilişkisi, Borçlar Kanunu`nun 355. maddesi gereği istisna akdine dayanıyor demektir.

Açıklanan unsurlar gözetilerek,taraf tanıklarının muvacehe edilip ifadeleri arasındaki çelişki giderilmek, çalışma şekli ve koşulları tanıklardan sorulup saptanmak, Bağ-Kur da kayıtlı ise giriş çıkış tarihleri araştırılmak, gerektiğinde bilirkişi incelemesi de yaptırılmak sureti ile ilişkinin hizmet akdi ilişkisi olup olmadığı belirlenip sonucuna göre karar vermek gerekirken eksik inceleme ile davanın reddi isabetsizdir.

O halde, davacının bu yönü amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli, hüküm bozulmalıdır.

Temyiz edilen hükmün yukarda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, 18.6.1990 gününde oybirliğiyle karar verildi.

yarx