Anayasa Mahkemesi'nin karşılıksız çeke hapis cezası
öngören yasa hükmünün iptali istemini reddeden kararı
Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında (26.4.2003)yayımlandı.

Vezirköprü Asliye Ceza Mahkemesi, 3167 sayılı
''Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin
Korunması Hakkında Kanun''un karşılıksız çeke bir
yıldan 5 yıla kadar hapis cezası öngören hükmünün
iptalini istemiş, Anayasa Mahkemesi, istemi
oyçokluğuyla reddetmişti.

Gerekçeli kararda, Anayasa'nın 38. maddesine
eklenen 8. fıkra ile ''hiç kimsenin, yalnızca
sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine
getirmemesinden dolayı özgürlüğünden yoksun
bırakılamayacağı'' hükmünün getirildiği anımsatıldı.

Gerekçede, şöyle denildi:
''Türk Ticaret Kanunu'nda kambiyo senetleri
arasında düzenlenen çek, temel ilişkide bir
sözleşmenin bulunup bulunmamasından bağımsız olarak,
kambiyo hukukuna özgü borç doğuran özel bir havaledir.
Hatır senetlerinde olduğu gibi, taraflar arasında
herhangi bir sözleşme ilişkisinin bulunmadığı veya
temelde yer alan sözleşmenin geçersiz olduğu
durumlarda çek, başlı başına borç kaynağı biçiminde
ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca, haksız fiil veya
sebepsiz zenginleşmeden kaynaklanan bir borç için dahi
çek keşide edilebilmektedir. Çeki elinde bulunduran
hamil, keşideci ile lehdar arasındaki temel ilişkiden
kaynaklanan bir alacağı değil, doğrudan doğruya çekten
doğan bir hakkı iktisap etmektedir. O halde, çek
ilişkisi bizzat sözleşme olmadığı gibi, çekin
temelinde her zaman bir sözleşme bulunması da zorunlu
değildir. Temelde bir sözleşme ilişkisinin bulunduğu
durumlarda ise çekte bu ilişkiden bağımsız ve sözleşme
olarak nitelendirilemeyecek bir kambiyo taahhüdü söz
konusudur. Borçlu, temel ilişki ne olursa olsun
borcunu ödemek için çek kullandığında, asıl borç
ilişkisi dışında kambiyo ilişkisi doğmaktadır.''
İtiraz edilen yasa hükmünün, Anayasa'nın 38. maddesine
yeni eklenen 8. fıkra kapsamında değerlendirebilmesi
için ilişkinin yalnızca sözleşmeden doğması ve borcun
yerine getirilmemesi gerektiği ifade edilen gerekçede,
''Oysa çek temelde sözleşmeden bağımsız olarak kambiyo
hukukuna özgü borç doğuran özel bir havaledir. Bu
nedenle kural, Anayasa'nın 38. maddesinin 8. fıkrasına
aykırı değildir. İtirazın reddi gerekir'' denildi.

KARŞI OY
Karara karşı oy kullanan Başkanvekili Haşim
Kılıç, gerekçesinde, Anayasa'nın 38. maddesine eklenen
8. fıkraya işlerlik kazandırmak gerektiğini belirtti.

Kılıç, ''İhmal, hile ve kötü niyet dışında kalan
ekonomik suçlara ekonomik ceza öngörülmesi çağdaş
dünyada kabul edilen ve izlenen bir politikadır. Bu
anlayış ve amaç içinde düşünülmediği taktirde
Anayasa'nın 38. maddesinde yapılmış olan bu
değişikliğin pozitif hukuk içinde uygulama alanının
hiç yok denecek kadar işlevsiz olduğu açıktır''
denildi.

Kılıç, kasıt ve kötü niyet olmadığı sürece
ekonomik suçlara hapis cezası öngörülmesinin insan
onuruyla bağdaşmadığı için çağdaş dünya ve demokratik
toplumlarda terk edildiğini kaydetti