Bu konuda öncelikle Limited şirkette ortaklık sıfatı nedir, nasıl kazanılır gibi konuları incelememizin faydası olacaktır. Sonrasında da sermaye arttırımı ve pay devri konularına değineceğim.

LİMİTED ŞİRKETTE ORTAKLIK SIFATI

Esas sermaye payına sahip olma koşuluna bağlanan “limited şirkette ortaklık sıfatı”, bazı hakları ve borçları da beraberinde getirmektedir. Bu sebeple esas sermaye payları hakkında bir defter tutulması (pay defteri), ortaklık sıfatının beraberinde getirdiği hakların ve borçların belirlenebilmesi açısından kanun koyucu tarafından hüküm altına alınmış; ispat aracı olabilmesi açısından ise esas sermaye payının senede (pay senedi) bağlanabileceği belirtilmiştir.

Ortakların Hak ve Borçları
I.PAY DEFTERİ
TTK m. 594 hükmüne göre limited şirket, esas sermaye paylarını içeren bir pay defteri tutar. Emredici nitelikte olan bu hükmün gereği, limited şirketlerde yönetim ve temsil organı olan müdürler tarafından yerine getirilir. İlk kayıtlar pay defterine resen geçirilirken, devir ve değişiklikler ise işlemin dayanağı olan belgenin limited şirkete ibraz edilmesi suretiyle ve talep üzerine yapılır.
Müdürlerin tutması gereken pay defterine ortakların adları, adresleri, her ortağın sahip olduğu esas sermaye payının sayısı, esas sermaye paylarının devirleri ve geçişleri, itibari değerleri, grupları ve esas sermaye payları üzerindeki intifa ve rehin hakları, sahiplerinin adları ve adresleri yazılır (TTK, m.594/1).
Pay defteri kayıtları, limited şirketin mevcut ortaklarının ya da ortaklık sıfatının kazanılması veyahut kaybedilmesi hallerinde eski ve yeni ortakların esas sermaye paylarını teşhise yarayan bildirici etkiye sahiptir. Dolayısıyla pay defterindeki kayıtların aksini ispat edebilmek mümkün iken; bu kayıtlara güvenerek işlem yapan iyiniyetli kişilerin kazanımlarının korunması mümkün değildir.

II.PAY SENEDİ
TTK m. 593/2 hükmü, limited şirketlerde esas sermaye payının “ispat aracı” ve “nama yazılı” olarak iki şekilde çıkarılabileceğini düzenlemiştir. Her iki şekilde de çıkarılabilen senetlerde; ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerinin, ağırlaştırılmış veya bütün ortakları kapsayacak biçimde düzenlenmiş rekabet yasağının ve şirket sözleşmesinde öngörülmüş önerilmeye muhatap olma, önalım, geri alım ve alım haklarının belirtilmesi gereklidir.
Esas sermaye payının bu senetlere bağlanması için şirket sözleşmesinde bu yönde bir hüküm bulunması şart değildir.
Limited şirketlerde, esas sermaye payını içeren nama yazılı senet çıkarılması, paya devir ve dolayısıyla dolaşım kolaylığı sağlamaz. Bu olanak, limited şirket esas sermaye payını ne anonim şirket payına dönüştürür ne de yaklaştırır. Sadece ispatı ve gerektiğinde, limited şirkete ilişkin hükümler çerçevesinde, payın devrinde bazı kolaylıklar sağlayabilir.
TTK m. 595/1 hükmüne göre, anonim şirketten farklı olarak, limited şirketlerde esas sermaye payının devri ve devir borcunu doğuran işlemler yazılı şekle ve noter onayına tabi tutulduğundan, esas sermaye payının nama yazılı senede bağlanmasının işlevi, TTK m. 595/2 hükmünde yer alan esas sermaye payının devri için genel kurul onayının kaldırılması durumunda kendini gösterecektir.

ORTAKLIK SIFATININ KAZANILMASI
Limited şirketlerde ortaklık aslen kazanılabileceği gibi; devir, nakil, şirketin kendi paylarını iktisabı ve cebri icra yoluyla da kazanılabilir.

Sormuş olduğunuz Pay devri yolu ve Sermaye artırımı konuları üzerinde duracağımız için sadece bu konulara değineceğim.

I.ASLEN KAZANMA

Ortaklık sıfatının aslen kazanılması, herhangi bir devir ve nakil işlemi olmaksızın bu sıfatın “ilk el” olarak kazanılmasıdır. Bu bakımdan; şirketin kuruluşunda, sermaye artırımında, birleşme ve nevi değiştirmede kazanılan ortaklık sıfatı aslen kazanılmış olur.


SERMAYE ARTTIRIMI YOLUYLA ASLEN KAZANMA
TTK m. 590 hükmüne göre, “Şirketin kuruluşu hakkındaki hükümlere ve özellikle sermayenin ayın olarak konması ve bir işletme ile ayınların devralınmasına dair kurallara uymak şartıyla esas sermaye arttırılabilir.”
Esas sermayenin arttırılmasına, limited şirket genel kurulu karar verecektir (TTK m. 621/1-d). Esas sermayenin arttırılması, şirket sözleşmesinin değişikliğini gerektirdiğinden, TTK m. 589/2 hükmü gereğince tescil ve ilan edilmelidir.
Buna göre, şirketin kuruluşu aşamasında olduğu gibi, sermaye arttırımına ilişkin başvuru dilekçesinin ve bu dilekçeye eklenmesi gerekli olan belgelerin, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline verilmesi gerekmektedir. Bu belgeler arasında, şirketin kuruluşu aşamasında sunulan belgelerden farklı olarak, esas sermaye arttırımı kapsamında her ortağın üstlendiği esas sermaye payının ve ödedikleri toplam tutara ilişkin belgenin de sicile verilmesi gerekmektedir.
Limited şirketin sermaye arttırımı işlemlerinin tamamlanmasıyla ve bu yöndeki sözleşme değişikliğinin ticaret siciline tescil edilmesiyle birlikte, ortaklık sıfatı da kazanılmış olur.

II.DEVREN KAZANMA

Limited şirketlerde esas sermaye payının devredilebilir olması ortaklık sıfatının devren kazanılması anlamına gelmektedir. Bu bakımdan, ortaklık sıfatını temsil eden esas sermaye payının hukuki işlem ile devredilebilmesi, TTK hükümleri ile bazı şartlara tabi tutulmuştur.

A.PAYIN DEVREDİLEBİLİRLİĞİ

TTK m.595/2 hükmü, limited şirketlerde esas sermaye payının devrinde, şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse genel kurulun onayının şart olduğunu belirtmektedir. Buna göre, limited şirketlerde esas sermaye payı kanunen devredilebilir bir hak olarak karşımıza çıkmaktadır.

1)Payın Devrine İlişkin Şekli Şartlar

a)Yazılı Şekil ve Noter Onayı
TTK m. 595/1 hükmünün birinci cümlesine göre “Esas sermaye payının devri ve devir borcunu doğuran işlemler yazılı şekilde yapılır ve tarafların imzaları noterce onaylanır.”
Görüleceği üzere limited şirketlerde esas sermaye payının devri, taahhüt ve tasarruf işlemi olmak üzere iki aşamada ele alınmıştır. Taahhüt işlemi, işlem yapanın malvarlığının pasif kısmını arttıran işlemlerdir. Bu işlem, iki taraflı veya tek taraflı olabilir. Ancak taahhüt işlemi nasıl yapılırsa yapılsın yazılı olmak zorundadır. Tasarruf işlemi ise devrin temelini oluşturan işlemlerdir ve TTK m. 595/1 gerekçesinde de belirtildiği üzere bu işlem “sözleşme” şeklinde yapılmalıdır. Uygulamada taahhüt işlemi genellikle tasarruf işlemi ile birlikte ve tek bir işlem ile gerçekleştirilmekte ve kanunda öngörülen yazılı şekil koşulu kendiliğinden yerine getirilmiş olmaktadır.
Dolayısıyla esas sermaye payını içeren nama yazılı senet düzenlendiğinde ve payın devri söz konusu olduğunda yazılı şekil ve noter onayı şartları aynen geçerli olacaktır. Daha açık bir ifade ile, esas sermaye payının devrini öngören sözleşme yazılı olacak, tarafların imzaları noterce onaylanacak ve nama yazılı senet de payı devralana teslim edilecektir.
b)Ortaklık Onayı
Limited şirketlerde esas sermaye pay devrinin geçerli olabilmesi için, şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, şirket genel kurulunun onayı gereklidir.
Esas sermaye payının devrine ilişkin geçerli bir sözleşme yapıldıktan sonra, şirket genel kurulunun onayı için devrin şirkete kimin tarafından bildirilmesi gerektiğine dair kanunda herhangi bir düzenleme yoktur. Bu halde, devredenin veya devralanın ya da her ikisinin de bildirimde bulunma yetkisinin bulunduğu kabul edilmelidir.
Payın devrinin şirket genel kurulu tarafından onaylanabilmesi için, müdürler tarafından bildirimin incelenmesi ve konuyu görüşmek üzere genel kurulu toplantıya çağırmaları gerekmektedir. Genel kurulun payın devrine ilişkin onay yetkisi, şirket genel kurulu tarafından başka bir organa veya kişiye devredilemez.
TTK m. 595/7 hükmüne göre, genel kurula başvurulmasından itibaren üç ay içinde, genel kurul başvuruyu reddetmezse onay vermiş sayılır
2)Şekle Aykırılığın Hukuki Sonuçları
Esas sermaye payının devrinde TTK m. 595/1 hükmü ile öngörülen “yazılı şekil” ve “imzaların noterce onaylanması” şartları, nitelik itibariyle “geçerlilik şartı” olarak öngörmüştür[25]. Yani bu şartlara uyulmadığı takdirde devir işlemi geçersizdir.
TTK m. 595/2 hükmü, esas sermaye payının devrinde genel kurul onayını şart görmüş; devrin bu onayla geçerli olacağını hükme bağlamıştır. Dolayısıyla şirket sözleşmesinde, payın devrinde şirket onayının aranmayacağı belirtilmemişse, genel kurul onayının mutlaka bulunması gerekecektir.
B.TİCARET SİCİLİNE TESCİL
Esas sermaye payının şirket genel kurulu tarafından onaylanmasının ardından, şirket müdürleri tarafından ticaret siciline başvurularak pay geçişinin tescil edilmesi gerekmektedir (TTK m. 598/1). Ancak, söz konusu tescil kurucu nitelikte değil, bildirici nitelikte bir tescildir.
Müdürler tarafından ticaret siciline otuz gün içinde başvurulmaması halinde ayrılan ortak, adının devrettiği paylarla ilgili olarak silinmesi için ticaret siciline başvurabilir; başvuru üzerine sicil müdürü şirkete, payı devralanın adını bildirmesi için süre verir (TTK m. 598/2). Kanunda belirtilen otuz günlük süre sonunda şirket müdürleri tarafından gerekli yükümlülük yerine getirilmezse, payı devralan ve/veya devreden ortak, pay devir sözleşmesini ve şirket genel kurulunun kararını sunarak gerekli işlemlerin yapılması için ticaret siciline başvurabilir.
C.PAY DEFTERİNE KAYIT
TTK m. 594 hükmü, pay defterini ve bu deftere yazılması gereken hususları belirtmiştir. Bunlardan birisi de “esas sermaye paylarının devirleri ve geçişleri”dir. Dolayısıyla müdürler, esas sermaye payının devir ve geçişlerini pay defterine kaydetmek zorundadırlar