|
Yanlış anlama olmasın, ortada yanlış birşey yok
Sn.mutlakadalet,
İlgeç = (edat) sözcükler, kavramlar arasında anlam ilgisi kurmaya yarayan ve ancak bu görevleri için kullanılan sözcükler
Ulaç = kurduğu önermeyi bir başka önermeye bağlayan eylemsi
Ulaçlar:
-ip, -ken, -kerekten, -ince, -dikçe, -diğince, -diği sırada, -mez, -eli, -den beri, -inceye dek, -ene (dek/kadar), -iseye (dek/kadar), -meden önce, -dikten sonra ... {-diği, -eceği}
Sonda yer alanlara nedenlik ulacı denmekte ve kendilerinden sonra gelen yüklemin yapılışındaki nedeni belirtmeye yarıyorlar. Bunlarla birlikte {için, -den, -den dolayı/ötürü} ilgeçleri kullanılabiliyor.
'Sizi sevdiğimden dolayı böyle davranıyorum.'
'Sizi sevdiğim için böyle davranıyorum.'
'Sizi sevdiğimden böyle davranıyorum.'
Hepsi denebilir. Ancak:
'Bundan dolayı size gelemeyiz.'
'Bunun için size gelemeyiz.'
'Bu açıklamadan dolayı teşekkür ederim.'
'Bu açıklama için teşekkür ederim.'
diyebilirken,
'Bundan size gelemeyiz.'
'Bu açıklamadan teşekkür ederim.'
diyemezsiniz.
Eğer dikkat ederseniz; '-den dolayı' ilgecinin '-diği' nedenlik ulacıyla öbekleştiği durumlardan söz etmekteyiz. Eğer nedenlik ulacının birbirine bağlamakla yükümlü olduğu önermelerden ilki ortada yok ise, '-den dolayı' ilgecini kullanma zorunluluğu doğmaktadır. Nedensellik ilişkisinden söz etmekte olduğumuzu ancak böyle anlatabilmekteyiz, çünkü '-den' eki birçok başka gerekçeyle kullanılabilmektedir.
Bu durumda, 'dolayı' sözcüğünün gereksizliği veya anlatım bozukluğu yarattığından söz etmektense, iki farklı ilgeçten (-den, -den dolayı) birinin her durumda kullanılamadığından söz etmemiz gerekir. Kısacası, '-diğinden' öbeği ancak anlamları ilintilendirilen iki kavramın ikisi de varken kullanılabilecekken; '-diğinden dolayı' öbeklenmiş ilgeci ikinci kavramla yalnız başına kullanılabilmektedir; çünkü ortada olmayan ilk önermeyle kurulan nedensellik ilişkisi 'dolayı' sözcüğüyle gösterilmiş olmaktadır.
Bu durumda; anlatım bozukluğu yaratır demek doğru olmaz, alışkanlıklardan söz etmek gerekir. Örneğin; ben 'dolayı' dan çok 'için' li tümceler kullanırım. Eskiler 'dolayı' sözcüğünü daha sık kullanır, ve hemen her durumda '-diğinden' yerine '-diğinden dolayı' demeyi yeğlerler. Bunu açıkça anlatma, nedensellik ilişkisini vurgulama amacıyla yapanlar da vardır. Yanlış olduğu söylenemez; ama düşünme, konuşma, yazma hızları arttıkça, 'dolayı' sözcüğünün çok gerekmedikçe kullanılmamasını, yani düşmesini de doğal karşılamak gerekir.
Saygılarımla,
|