Bildiğiniz gibi araç sigortası olarak iki türlü sigorta vardır.

1- ZMMS: Bu sigorta olmadan araç trafiğe dahi çıkamaz, olmadığı veya süresi geçtiği anlaşılırsa araç trafikten men edilir. Genelde iki taraflı kazalarda karşı tarafın uğradığı maddi zararlar ve tedavi giderleri ile ölüm halinde ölen kişinin yakınlarına ödenen destekten yoksun kalma tazminatını teminat altına alır.

2- Kasko: Bu sigorta türü ise yaptırılması kişinin isteğine bağlı olan ve zorunlu olmayan sigorta türüdür. Aracın alkollü,ehliyetsiz veya istihap haddi(taşıma sınırı)aşılarak kullanılması halleri dışında kişi ne kadar kusurlu olursa olsun sigorta şirketi kişinin tüm maddi zararları ve tedavi giderlerini karşıladığı gibi ölüm halinde kişinin yakınlarına da ödeme yapar.

Bu bilgiler ışığında ZMMS sigortacısı şirketin ödeme yükümlülüğü olmadığını düşünüyorum. Ancak ZMMS sigortası için "kazada ölen kişinin mirasçıları, zarar gören 3. kişi konumunda değerendirilerek tazminat ödemesi yapılmalıdır" konusu ile ilgili içtihat bulabilirseniz açacağınız davaya dayanak teşkil edebilir.

3- Poliçeyi ve ZMMS Genel Şartlarını iyi incelemeniz gerekir. Genel Şartlar'ın sizin için önemli olduğunu düşündüğüm bölümlerini ekliyorum. Özellikle teminat dışı kalan durumlarla ilgili C bendi sorunuza yanıt olabilir.

B. Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasının Kapsamı
1) Taşıt Yönünden
Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (ZMSS) kapsamına giren araçlar, KTK 3. maddesinde “motorlu araç” olarak kabul edilen araçlardır. Bu durumda KTK 103. maddesi hükmüne ve motorlu araç tanımına göre, her türlü motorsuz taşıtlarla motorlu bisikletler ZMSS’ ye tabi değildir. İnsan taşıyan römorklar bakımından ZMSS’ ye römorkların da kapsama alınması gerektiği KTK 102. maddesinde belirtilmiştir. İnsan taşımayan römorkların verdiği zararlar nedeniyle işletenin sorumluluğunun KTK 85. maddesine göre olacağının düzenlenmesi dolayısıyla, römorkların da aracın ZMSS kapsamında olacağı ifade edilmektedir.7
2) Kazanın Oluştuğu Yer Yönünden
Bir trafik kazasına konu zararın ZMSS kapsamında görülebilmesi için, kazanın karayolunda (KTK m. 1) veya kanunda sayılan yerlerde (KTK m. 2/2) gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu bakımdan, karayolu dışında; kamuya açık alanlarda, park, bahçe, park yeri, garaj, garaj yolu, eşya terminali, servis ve akaryakıt istasyonlarında faydalanılan yerler ile erişme kontrollü karayollarında ve para ödenerek yararlanılan karayollarının kamuya açık kesimlerinde ve karayolunun bağlantısını sağlayan deniz, göl ve akarsular üzerinde kamu hizmeti gören araçların, karayolu araçlarına ayrılan kısımları karayolu olarak kabul edilmiştir.8 Yine, tren yolu ile karayolunun kesiştiği “hemzemin geçitlerde” meydana gelen motorlu araç kazaları da ZMSS kapsamında görülmektedir.9 Sözgelimi, İstanbul Boğazı’nda karşıdan karşıya geçen araba vapurlarının araçlara ayrılmış kısmı karayolu kabul edilirken; bir inşaat şantiyesinin içinde meydana gelebilecek bir kazada sigortacıya yapılacak başvuru, kazanın karayolu dışında meydana gelmesi nedeniyle reddedilecektir.
3) Sorumluluğun Türü Bakımından
ZMSS, işletenin KTK 85/I. Maddesine göre olan sorumluluklarının karşılanmasını sağlamak üzere yapılmaktadır. Bu husus KTK 91/1. maddesinde açıkça belirtilmiştir.10 Buna göre sigortanın kapsamı, işletilme halindeki motorlu araçların neden oldukları trafik kazasından doğan zararlardır. Bu nedenle, işletilme halinde olmayan araçların neden olduğu zararlarda veya KTK 85/I. maddesinden başka hükümlerde belirtilen sorumluluk hallerinde sigortacının sorumluluğu bulunmamaktadır. Bu nedenle, KTK’ da sorumluluğun genel hükümlere tabi tutulduğu KTK 85. maddesi dışındaki diğer tüm sorumluluk nedenlerinde gerçekleşen zararı ZMSS karşılamayacaktır.11 Bu nedenle motorlu araçla ilgili mesleki faaliyette bulunanların (KTK m.104/1) sorumlu olduğu durumda işletenin aracının ZMSS sorumlu değildir. Çalınan veya gasp edilen araçlar nedeniyle işletenin sorumluluktan kurtulabildiği hallerde sigortacı da sorumluluktan kurtulacaktır. Yine, hatır taşıması veya aracın hatır için verilmesi nedeniyle oluşan zararlar bakımından işletenin sorumluluğu genel hükümlere göre olacağından, ZMSS bu zararları karşılamayacağı belirtilmekte ise de, 11. HD. sigorta poliçesi genel şartlarında 1992 yılından sonra hatır taşımasının kapsam dışı olduğu yönündeki ifadenin çıkarılması nedeniyle hatır taşımasının da ZMSS kapsamında bulunduğuna karar vermiştir.
4) Tazminatın Türü Bakımından
ZMSS, yalnızca maddi zararları karşılamaktadır. Manevi zararlar sigorta kapsamında değildir. Sigorta kapsamındaki maddi zararlar, kişiye ilişkin (ölüm ve yaralanma) zararlar olabileceği gibi şeye (eşyaya) ilişkin zararlar da olabilir.
Sigorta ile işletenin sorumluluğu ortadan kalkmamaktadır. İşleten de zarar görene karşı sigortacı ile birlikte sorumludur. Fakat, limit dahilinde zararın sigortacıdan daha kolaylıkla alınması sağlanmak istenmiştir. Bu amaçla zararın başvurudan (tespit tutanağı veya bilirkişi raporunun şirkete ulaşmasından) itibaren sekiz gün içinde ödenmesi gerektiği belirtilmiştir (KTK m. 99/I).14
Zarar maddi hasara ilişkin ise, onarım (yedek parça ve işçilik) giderleri tazminata dahildir. Araçtaki kazaya bağlı değer kaybı sigorta kapsamında ise de, onarım süresince aracın çalışmamasından doğan kayıp sigorta teminatı dışındadır.
Kişiye ilişkin zarar varsa, yaralanma halinde ilk yardım, muayene ve kontrol veya yaralanma nedeniyle ayakta, klinikte, hastane veya benzeri yerlerdeki tedavi giderleri ile tedaviyle ilgili diğer giderler sigorta teminatı kapsamındadır. Çalışma gücünün tamamen veya kısmen azalması sonucu oluşan ve oluşacak zararlar da sigorta teminatı içindedir. Ölümle sonuçlanan kazalarda zarar, defin giderleri ile desteğinden yoksun kalanların zararından ibarettir.15
C. Sigorta Kapsamı Dışında Kalan Hususlar
2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 92. maddesinde, Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası kapsamında olmayan hususlar belirtilmiştir. Buna göre;
a) İşletenin; bu kanun uyarınca eylemlerinden sorumlu tutulduğu kişilere karşı yöneltebileceği talepler,
b) İşletenin; eşinin, usul ve füruunun, kendisine evlat edinme ilişkisi ile bağlı olanların ve birlikte yaşadığı kardeşlerinin mallarına gelen zararlar nedeniyle ileri sürebilecekleri talepler,
c) İşletenin; bu kanun uyarınca sorumlu tutulmadığı şeye gelen zararlara ilişkin talepler,
d) Bu kanunun 105. maddesinin 3. fıkrasına göre zorunlu mali sorumluluk sigortasının teminatı altında yapılacak motorlu araç yarışlarındaki veya yarış denemelerdeki kazalardan doğan talepler,
e) Motorlu araçta taşınan eşyanın uğrayacağı zararlar,
f) Manevi zarara ilişkin talepler, sigorta kapsamının dışındadır.
Bu maddelerde sayılanlara göre, sigortalının kendisinin zarar görmesi, araçtaki eşyanın zarar görmesi, eşi, çocukları, ana-babasının, birlikte yaşadığı kardeşlerinin mallarına ilişkin zararları sigorta tarafından karşılanmamaktadır. Fakat, bu yakınların vücut bütünlüklerine ilişkin zararların sigorta kapsamında olması gerekir. Yargıtay da bu görüştedir. Ayrıca, eylemlerinden sorumlu tutulduğu kişilere karşı işletenin yöneltebileceği tüm zarar talepleri ZMSS dışında tutulmuştur.
KTK 92/e maddesinde belirtilen, araçta taşınan eşyalar sigorta kapsamında değildir. Bu eşyalar işletene veya üçüncü kişiye ait olabilir. Fakat motorlu araçtaki yolcunun yanında taşıdığı eşya ve bagaj eşyasında meydana gelen zararlar bu madde kapsamına girmeyip, sigorta teminatından yararlanırlar.