VIII. Topluluk davası:
Mevzuatımızda topluluk davasının örneğine tüketici mevzuatında, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da rastlanmaktadır. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 23. maddesinin 4. fıkrasında“ Bakanlık ve tüketici örgütleri [Tüketicinin korunması amacıyla kurulan
dernek, vakıf veya bunların üst kuruluşları] münferit tüketici sorunu olmayan ve genel olarak tüketicileri ilgilendiren hallerde bu Kanunun ihlali nedeniyle
kanuna aykırı durumun ortadan kaldırılması amacıyla tüketici mahkemelerinde dava açabilirler”
hükmüne yer verilmekte; aynı kanun 24. maddesinin 1. fıkrasında ise
“Satışa sunulan bir seri malın ayıplı olması durumunda Bakanlık, tüketiciler
veya tüketici örgütleri, ayıplı seri malın üretiminin ve satışının durdurulması ve
satış amacıyla elinde bulunduranlardan toplatılması için dava açabilir” hükmü yer almaktadır.
HMK, tüketici mevzuatında yer alan bu hükmü genelleştirerek, başka uyuşmazlıklarda da uygulanabilecek genel bir topluluk davası ihdas etmektedir.
HMK’nın 113. maddesine göre:
“Dernekler ve diğer tüzel kişiler, statüleri çerçevesinde, üyelerinin veya mensuplarının yahut temsil ettikleri kesimin menfaatlerini korumak için,
kendi adlarına, ilgililerin haklarının tespiti veya hukuka aykırı durumun giderilmesi yahut ilgililerin gelecekteki haklarının ihlâl edilmesinin önüne
geçilmesi için dava açabilir.”
Kısa bir gerekçesi olan bu kanun hükmünün ne şekilde uygulanacağı, yargı içtihatlarıyla belirginleşecektir. Bu aşamada, bu hükümde tanımlanan topluluk davasının, eda taleplerini ve kesin hükmün üçüncü kişilere etkisini içermemesive üçüncü kişilerin hükmün icra kabiliyetinden yararlanmasını öngörmemesi dolayısıyla,
Amerika Birleşik Devletleri’ndeki “sınıf davası” müessesesine göre daha dar; fakat, dava takip yetkisini, çok genel bir ifadeyle bütün tüzel kişilere
tanıması dolayısıyla Avrupa Birliği ülkelerindeki “birlik davası” müessesesine göre daha geniş kapsamlı olduğu belirtilebilir.(İstanbul Barosu Dergisi 2011/5)