Alıntı: Yazan demokles müvekkilim çocuklarını geçen sene bir özel okula yazdırıyor.okul ile veli arasında bir sözleşme yapılıyor ve ödeme çek ile yapılıyor.çek sahibi,müvekkilimin ortağı olduğu bir şirket.çek karşılıksız çıkınca okul 1 sene işlem yapmıyor ve şimdi sözleşmeyi icraya koyuyor. sorum şudur;çek okula teslim edildiğinde borç ödenmiş olmuyormu, ya da sözleşmeyi takibe konu eden okul,müvekkile çek yapraklarını iade etmek zorunda değilmidir? konuyla ilgili bilgisi olan meslektaşlarımın yardımını bekliyorum,saygılarımla.

Bu sorunuzun cevabı kambiyo senedinin (çek) ifa uğruna mı yoksa ifa yerine mi verildiği hususunun tespiti ile ilgilidir (BK 114/II). Sizin ödemeyi "çek ile" yapıldı ifadesinden söz konusu çekin ifa yerine verildiği sonucunu çıkarmaktayım. Bu durumda temel ilişkiden doğan adi alacak, yani okul ile veli arasında yapılan sözleşmeden doğan borç sona erecektir. Dolayısıyla artık okulun veliye sözleşmeye dayanarak talepte bulunması mümkün olmayacaktır. Şayet okul çek ile takip yapma süresini (6 ay) kaçırdığından sadece keşideciye (anladığım kadarıyla siz lehdarsınız) karşı TTK m. 644'e dayanarak sebepsiz zenginleşme davası açabilme imkanına sahip olacaktır.

Çeki iade etme hususuna gelince ki bu da benim değerli bir hocamdan öğrendiğim önemli bir konudur. Şayet aranızdaki çek ifa yerine verilmiş olsaydı bu durumda okulun hem sözleşmeye dayalı adi alacağı hem de çeke dayalı kambiyo alacağı mevcut olacaktı. Bu durumun ise iki önemli sonucu vardır. Bunlardan biri senedin vadesi gelinceye kadar adi alacak talep edilemez. Diğeri ise çekin vadesi gelince alacaklının yani okulun seçim hakkı vardır ve okul (alacaklı) dilerse adi alacağı dilerse de çeke dayalı alacağı talep eder ancak adi alacağı talep ederse kambiyo senedini zedelenmemiş olarak geri vermesi gerekir. Sizin olayınızda çek ifa uğruna verilmiş olsaydı bile okulun çeke dayalı alacağından vazgeçip sözleşmeye dayalı adi alacağı talep edebilmesi için çeki size zedelenmeden geri vermesi gerekirdi. Ancak somut olayda çekin takip edilebilme kabiliyeti (6 aylık süre dolduğundan) sona ermiş olduğundan bu durumda size çeki zedelenmeden verebilmesi mümkün olmayacaktı. Yani siz bu konuda def i ileri sürerek çeki almaktan kaçınabilirdiniz.

Sonuç olarak eğer çekinizi ödeme amaçlı verdiyseniz zaten sözleşmeye dayalı adi alacak sona ermiştir. Çeke dayalı olarak ise 6 aylık süre geçtiğinden size karşı müracaat edemeyecektir. Bir an için size çekin ifa uğruna verildiği kabul edilirse -ki BK 114/II ye göre bu husus açıkça belirlenmemişse kambiyo senedinin ifa uğruna verilmiş olduğu kabul edilir- karşı tarafa, sizden sözleşmeye dayalı olarak talepte bulunabilmesi için çeki zedelenmeden iade etmesi gerektiği ancak bu da artık mümkün olmadığından size karşı bir talepte bulunamayacağı def'isinde bulunabilirsiniz.