Kesin süreye rağmen işlemin yapılmamasından dolayı verilen ret kararının usulden ret sayılmayacağı İddianın ispat edilmemesinden dolayı esastan verilen ret kararı olarak değerlendirileceği ve kesin hüküm teşkil edeceği aşağıdaki kararda ifade edilmiştir.
T.C.
YARGITAY
4. HUKUK DAİRESİ
E. 2002/7810
K. 2002/12411
T. 6.11.2002
• MADDİ TAZMİNAT ( Haksız Eylem Nedeniyle - İspat Yüküne İlişkin Kesin Süre İçerisinde Bilirkişi Giderlerinin Ödenmemesi Sonucunda Verilen Red Kararı )
• TANIK DİNLENİLMESİ ( Mahkemece Olayın Özelliği İtibariyle Gideri Uygun Görülecek Yanların Birinden Alınmak Suretiyle Resen Dinlenilebileceği )
• ZARARIN KANITLANAMAMASI ( Davacı Tarafından - Hakimin Zarar Görenin Aldığı Önlemleri ve Diğer Olguları Gözeterek Uygun Göreceği Bir Miktar Tazminata Hükmedebileceği )
• BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ ( Hakimin Yeniden Başvurabileceği - Nedeni Gerekçelendirmesi ve Uyuşmazlığın Niteliğine Uygun Olması Gereği )
• BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNE İLİŞKİN YARGILAMA GİDERİ ( Haksız Eylem Nedeniyle Maddi Tazminat - Davacı Tarafından Kesin Sürede Yatırılmaması Nedeniyle Red Kararı )
• İSPAT YÜKÜNE İLİŞKİN KESİN SÜRE İÇERİSİNDE GİDERLERİN ÖDENMEMESİ ( Davanın Reddi Kararının Usule İlişkin Bir Karar Olmadığı - Tarafın Talebinden Vazgeçmiş Sayılacağı )
• TALEPTEN VAZGEÇMİŞ SAYILMA ( Kesin Süre İçerisinde Bilirkişi İncelemesine İlişkin Yargılama Giderlerinin Ödenmemesi )
2709/m.141/4
1086/m.75/3,284,414
818/m.42/1,42/2
4721/m.4
ÖZET : 1- Yargıç olanaklar elverdiği ölçüde kısa sürede ve bir düzen içinde araştırma ve yargılamayı yapmak ve gereksiz giderlere neden olmamak için özenli davranmak zorundadır.
Dava dosyasına usulüne uygun biçimde girmiş olan belgelerde adı geçenler, mahkemece, somut olayın özelliği itibariyle gideri uygun görülecek yanların birinden alınmak suretiyle kendiliğinden tanık olarak dinlenebilirler.
2- Davacı tarafından zararın gerçek miktarının kanıtlanması mümkün olmadığı takdirde, yargıç, olayın özelliğini ve oluş biçimini ve zarar görenin aldığı önlemleri ve diğer olguları gözeterek uygun göreceği bir miktar tazminata hükmedebilir.
3- Her ne kadar yargıç, her zaman yeniden bilirkişi görüşüne başvurabilirse de, bunun nedeni gerekçelendirilmeli ve bu da uyuşmazlığın niteliğine uygun olmalıdır.
4- İspat yüküne ilişkin kesin süre içerisinde giderlerin ödenmemesi halinde, taraf talebinden vazgeçmiş sayılır. Bu durumda verilen red kararı iddianın kanıtlanamadığı anlamını taşır ve esasa ilişkin bir karardır. Kesin büküm sonucunu doğurur.
DAVA : Davacı Ö... Hafriyat Nakliyat Tic. Ltd. Şti. vekili Avukat Nizameddin tarafından, davalılar Bornova Belediye Başkanlığı ve İz-Su Genel Müdürlüğü aleyhine 24.4.1998 gününde verilen dilekçe ile haksız eylem nedeniyle maddi tazminat istenmesi üzerine mahkemece yapılan yargılama sonunda; davanın usulden reddine dair verilen 7.2.2002 günlü kararın Yargıtay'ca incelenmesi davacı vekili ile davalılardan Bornova Belediye Başkanlığı vekili taraflarından süresi içinde istenilmekle temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten sonra tetkik hakimi tarafından hazırlanan rapor ile dosya içerisindeki kağıtlar incelenerek gereği görüşüldü:
KARAR : 1- Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı kanıtlarla yasaya uygun gerektirici nedenlere, özellikle delillerin değerlendirilmesinde bir isabetsizlik görülmemesine göre davalı belediye başkanlığının tüm temyiz itirazları reddedilmelidir.
2- Davacının temyiz itirazlarına gelince; dava, haksız eylem nedeniyle maddi tazminat istemine ilişkindir. Mahkemece davanın reddine karar verilmiş; hüküm davacı ile davalılardan Bornova Belediye Başkanlığı tarafından temyiz edilmiştir.
Mahkemenin red kararının gerekçesi, bilirkişi incelemesine ilişkin yargılama giderinin davacı tarafından kesin süreye karşın yerine getirilmemesidir. Bu gerekçe somut olay itibariyle doğru değildir.
Davaya konu olayda, davacı şirkete ait kamyonun, kazı yapılan yerin gereğince kapatılıp zeminin de sıkıştırılmaması nedeniyle çukura düştüğü ve zarar gördüğü ileri sürülmüştür. Delil olarak da, kaza ile ilgili kolluk tutanaklarına, olayı temsil eden fotoğraflara, tanık anlatımlarına, keşif ve bilirkişi görüşüne dayanılmıştır. Nitekim, mahkemece de, olay yerinde iki kez keşif yapılmış, üç bilirkişi mütalaası alınmıştır. Buna rağmen, zararın kapsamı konusunda kanaat oluşmadığı belirtilerek yeniden bilirkişi incelemesi yönünde ara kararı oluşturulmuştur.
Hukukumuzda yapılan düzenleme itibarıyla; davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması, yargının görevidir. ( Anayasa m. 141/4 )
Yine Yargıç olanaklar elverdiği ölçüde kısa sürede ve bir düzen içinde araştırma ve yargılamayı yapmak ve gereksiz giderlere neden olmamak için özenli davranmak zorundadır.
Eldeki iş bu dava, 24.4.1998 yılında açılmış, 7.2.2002 tarihinde karar verilmiştir. Bu süreçte, iki kez keşif ve üç defa da bilirkişi görüşü alınmasına karşın davanın esası çözümlenmemiştir. Yargılama aşaması bakımından, adil yargılanma hakkının bir görünümü olan çabuk, basit ve ucuz yargılanma hakkı ile bu ilkelerin yalnız taraflarla sınırlı olmadığı ve kamusal boyutunun varlığı da unutulmuştur. Bu genel ilkelere aykırılık nedeniyle, yargılama süresinin uygun bir seyir izlenmediğini göstermektedir.
Yargılama ve iddiayı kanıtlama sorunu ile ilgili olarak ise; genel kural tanık konusundaki kanıtın taraflarca gösterilmesidir. Ancak, dava dosyasına usulüne uygun biçimde girmiş olan belgelerde adı geçenler, mahkemece, somut olayın özelliği itibariyle, gideri uygun görülecek yanların birinden alınmak suretiyle kendiliğinden tanık olarak dinlenilebilir. ( HUMK. m. 75/3 ). Dava konusu olay ile ilgili olarak kolluk görevlilerince tutulan tutanaklar dosyaya sunulmuştur. Yukarıda anılan usul hükmü gereğince adı geçenlerin dinlenilmesi yönünün düşünülmemesi ve soyut olarak yapacakları açıklamanın doğru olamayacağına ilişkin gerekçe doğru değildir. Diğer yandan, kural olarak, zararı kanıtlamak davacıya düşer. ( BK. m.42/1 ) Ancak, zararın gerçek miktarını kanıtlamak mümkün olmadığı takdirde, yargıç, olayın özelliğini ve oluşu biçimini ve zarar görenin aldığı önlemleri ve diğer olguları gözeterek uygun göreceği bir miktar tazminata hükmedebilir. ( BK. m. 42/2, MK.m.4 ) Burada, hakim bakımından bir yetkinin kullanılmasının ötesinde, bir görevin söz konusu olduğu göz önünde tutulmalıdır. Tazminat hukukuna egemen olan bu ilkenin hiç gözetilmemesi doğru değildir. Yine, kural olarak hakim, bilirkişi görüşü ile bağlı değildir ve her zaman yeniden bilirkişi görüşüne başvurabilir. ( HUMK.m.284 ) Ancak, bu kural da mutlak değildir. Bilirkişi görüşüne başvurulmasının nedeni de gerekçelendirilmeli ve bu da uyuşmazlığın niteliğine uygun olmalıdır. Yine kanaat oluşmadığına ilişkin soyut ve dosya bulgularına aykırı yeniden inceleme nedeni de yerinde görülmemiştir. Şöyle ki, Bornova ilçesi gibi gelişmiş ve her türlü özel ve teknik bilginin ilk elden sağlanabileceği bir yer de hiçbir güçlüğü de bulunmayan bir konuda Ankara İli'nden bilirkişi seçimindeki ısrar da, yargılamaya egemen ve yukarıda gösterilen ilkelere aykırı davranılmasının ayrı bir görünümüdür.
Kabul gerekçesi bakımından da, davacının yeniden dava açma hakkı bulunduğu belirtilerek ve usulden davanın reddi de doğru değildir,
ispat yüküne ilişkin kesin süreye aykırılık nedeniyle davanın reddi kararı, usule ilişkin bir karar değildir. Kesin süre içerisinde giderlerin ödenmemesi halinde taraf, talebinden vazgeçmiş sayılır. ( HUMK.m.414/c.2 ). Bu durumda verilen ret kararı, iddianın kanıtlanamadığı anlamını taşır ve esasa ilişkin bir karardır. Kesin hüküm sonucunu doğurur.
Şu durumda mahkemece yapılacak iş, mevcut kanıtlara göre davanın esası hakkında bir karar vermekten ibarettir. Yetersiz ve yanılgılı gerekçelerle davanın usulden reddi yasaya aykırı olup; kararın, yukarıda gösterilen nedenlerle bozulması gerekmiştir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın ( 2 ) nolu bentte gösterilen nedenlerle davacı yararına ( BOZULMASINA ), davalı belediye başkanlığının temyiz itirazlarının ( 1 ) nolu bentte açıklanan nedenlerle reddine ve temyiz eden davacıdan peşin alınan harcın istek halinde geri verilmesine, 6.11.2002 gününde oybirliğiyle karar verildi.
yarx