17 Kasım 2006


Cumhur Sinan ÖZDEMİR
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi -Ankara
csnozdemir@gmail.com

Okuyucu e-mail’de ev hizmetlerinde çalışanların kıdem tazminatı hakkı olup olmadığını sormuştur.

Özellikle büyük şehirlerde karı-koca çalışan eşler ev hizmetlerinin görülmesi için (özellikle çocuk bakımı, temizlik vb.) eve yardımcı (genelde bayan) almaktadırlar. Gün geçtikçe de sayısı artmaktadır. Ev hizmetlerinde, halk arasındaki yaygın tabiri ile “Çocuk Bakıcısı/Aşçı/Bahçıvan/Temizlikçi/Hizmetçi” olarak çalışanların İş Kanunu ve Sosyal Sigortalar Kanunu yönünden hakları aşağıda açıklanmıştır.

İş Kanuna Göre Ev Hizmetlerinde Çalışanların Durumu:

İş Kanunu’nun[1] 4.maddesi “İstisnalar” başlığı adı altında düzenlenmiş ve Kanun maddesinde sayılan işlerde ve iş ilişkilerinde İş Kanununun uygulanmayacağı belirtilmiştir[2].

4.Maddenin (e) bendi “Ev Hizmetlerinde” diyerek, ev hizmetlerinde yapılan işleri İş Kanunu kapsamı dışına çıkarmıştır. Çocuk Bakıcısı/Aşçı/Bahçıvan/Temizlikçi/Hizmetçi de ev hizmetlerine girdiğinden çalışanların hakları İş Kanunu kapsamında değil Borçlar Kanunu kapsamında değerlendirilecektir.

Sosyal Sigortalar Kanuna Göre Ev Hizmetlerinde Çalışanların Durumu:

Sosyal Sigortalar Kanunu uygulanmasında; Ev hizmetlerinde ücretle ve sürekli olarak çalışanlar sigortalı sayılmışlardır[3]. Ev hizmetlerinde çalıştırılacak kimsenin istihdam edilmesi halinde, Kanunun[4] 8’inci maddesi uyarınca, İşyeri Bildirgesinin, 9’uncu maddesi gereğince, Sigortalı İşe Giriş Bildirgesinin, 79’uncu maddesi hükmüne göre de, her ay Aylık Prim Ve Hizmet Belgesinin, düzenlenerek, en geç ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar Kuruma verilmesi ve muhteviyatı primlerin de aynı süre içinde ödenmesi gerekmektedir.

Yargıtay kararına[5] görede “Evişlerinde ücretli ve sürekli olarak çalışanlar 2100 sayılı kanunla yapılan değişiklikle 24.11.1977 gününden geçerli olmak üzere sigortalı sayılmaktadırlar. Haftanın tamamında değil, belli günlerinde kısmen çalışılmasa dahi bu hizmetin süreklilik unsurunun gerçekleştiğini gösterir” sigortalı sayılmak için haftanın tam günü çalışmak şart değildir.

Evlerinde Çocuk Bakıcısı/Temizlikçi/Hizmetçi Çalıştıranların Yasal Sorumluluğu:

a-Sosyal Sigortalar Kurumunun İlgili Sigorta Müdürlüğüne verilmek üzere “İşyeri Bildirgesi” düzenleyeceklerdir.

b-Sosyal Sigortalar Kurumunun İlgili Sigorta Müdürlüğüne verilmek üzere “Sigortalı İşe GirişBildirgesi” düzenleyeceklerdir.

c-Her ay “Aylık Prim Ve Hizmet Belgesini”, düzenlenerek, en geç ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar Sosyal Sigortalar Kurumunun İlgili Sigorta Müdürlüğüne verecekler ve muhteviyatı primleride aynı süre içinde ödeyeceklerdir.

d-Çalışana en az yasal asgari ücreti ödeyeceklerdir[6]

Sonuç:

Ev hizmetlerinde yapılan işler İş Kanunu kapsamına girmediğinden diğer bir ifadeyle bu işlerde çalışan Çocuk Bakıcısı/Aşçı/Bahçıvan/Temizlikçi/Hizmetçi iş kanunu hükümlerinden yararlanamadıkları için “Kıdem Tazminatı” da alamazlar.

[1]4857 sayılı İş Kanunu.

[2]Madde:4-Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde bu Kanun hükümleri uygulanmaz;
a) Deniz ve hava taşıma işlerinde,
b) 50'den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde,
c) Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri,
d) Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde,
e) Ev hizmetlerinde,
f) İş sağlığı ve güvenliği hükümleri saklı kalmak üzere çıraklar hakkında,
g) Sporcular hakkında,
h) Rehabilite edilenler hakkında,
ı) 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde.
Şu kadar ki;
a) Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve boşaltma işleri,
b) Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler,
c) Tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işler,
d) Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri,
e) Halkın faydalanmasına açık veyaişyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işleri,
f) Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile ilgili işler,Bu Kanun hükümlerine tabidir.

[3]506 SSK ,Madde 3/I-D

[4]506 sayılı SSK

[5]Yargıtay 10 H.D. E.1987/7430,K.1987/7462,Tarih:24.12.1987

[6]Asgari ücret, iş sözleşmesi ile çalışan ve 4857 sayılı İş Kanununun kapsamında olan veya olmayan, her türlü işçinin çalıştığı bütün işkollarını kapsar.4857 sayılı İş Kanunu Md:39