(Karar Tarihi : 01/05/1998)

Taraflar arasında TTK. nun 25. maddede yazılı ticari satım akdi bulunduğu davalının davacıdan çeşitli tarihlerde almış bulunduğu malların bedellerini faturalarda gösterilen tarihlerde ödemediği, vade farkı ile ilgili olarak davalıya gönderilen 11 adet faturaya davalının itiraz etmediği tartışmasız bulunmaktadır.
Davalı vekili de aşamalardaki savunmalarında %9 vade farkının anlaşmalardan doğan bir hak olduğunu, ancak asıl alacağın ödenmesi ve davacının asıl alacağını alırken çekince koymadan alması nedeniyle vade farkının istenemiyeceğini ileri sürmüştür.
Doğru bir sonuca varılabilmesi için vade farkının hukuki mahiyetinin tartışılması gerekir. Bilindiği gibi temerrüt (gecikme) faizi, bir para meblağını talep hakkına sahip bulunan alacaklıya, bu paradan belli bir süre yoksun kalması sebebiyle ödenen karşılık olarak tarif edilmektedir. Faiz esas itibariyle para borçlarında söz konusu olur. Faiz, ana paraya ilişkin alacağın bir parçası olmayıp, ondan ayrı bir talep hakkı meydana getirir, bununla birlikte faiz kural olarak asıl alacağa bağımlı (fer'i) bir karakter arz eder. Faiz, işlevi ve oluşum tarzı bakımından "Kapital faizi" ve "temerrüt faizi" olarak ayırıma tabi tutulur. Sözleşme uyarınca, alacaklıya ait bir para meblağının faiz geliri elde etmek amacıyla ödünç verilmesi veya herhangi bir şekilde borçlu'da kalması üzerine faiz ödenmesi öngörülmüşse kapital faizinden söz edilir (Bak. Dr. Nami Barlas-Para Borçlarının ifasında borçlunun temerüdü 1992 sh: 124 vd). Diğer taraftan bunlardan ayrı olarak gecikme tazminatı olarak anılan bir tazmin türü daha vardır. Bu da mütemerrit olan borçlunun borcunu geç ödenmesi sebebiyle alacaklının zararını gidermek için tediyeye mecbur olduğu bir eda olarak tanımlanmaktadır. Gecikme faizi talep edebilmek için zarara uğramak şart olmadığı halde gecikme tazminatı talep edebilmek için alacaklının gecikmiş ifadan dolayı bir zarara maruz bulunmuş olması gerekir. Temerrüt faizinde para borcunun gec ödenmesinden doğan zararı kanun tarafından tesbit edildiği halde gecikme tazminatında zararı ya alacaklı ispat edecek veya tazminat miktarı sözleşmede kararlaştırılacaktır. Burada cezai şartın asli gayesine benzer bir gaye güdülmektedir. Görüldüğü gibi vade farkına temerrüt faizi denmesi mümkün olmamaktadır (Turk Hususi Hukukunda Gecikme Faizi Dr. Akar Öcal İst. 1965 Sh. 36 vd). Bu durumda olayın akışına gore bazen asıl alacağa eklenen zarar karsılıgı maktu bir tazmınat bazen de satış bedelinin hesaplanmasında bir unsur olmaktadır.
Somut olayın anlaşılabilmesi için taksitli satışın ne olduğu da irdelenmelidir. Taksitli satışlar BK. nun 222 - 224 - 4077 sayılı Kanunun 6. ve İsviçre BK. nun 226/2 maddesinde düzenlenmiştir. BK. da bir tarif verilmemiş olmakla birlikte İsviçre BK.nun 226/a ve 4077 sayılı Yasaya istinaden Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca çıkarılan TRKGM 94 /23 sayılı "Taksitli, Kampanyalı ve Kapıdan Satışlar Uygulama Esaslarına Dair Tebliğ" de taksitli satışların; bir veya birden fazla taksit ile satış bedelinin ödendiği ve malın satış sözleşmesinin düzenlendiği anda teslim edildiği satış türü olarak tanımlanmaktadır. İster kampanyalı ister normal menkul satımında olsun, mal sözleşme ile teslim edilmekte malın teslimi ile birlikte satış bedelinin belli bir kısmı tahsil edilmekte bakiye ise bir veya birden fazla taksitlerle satıcıya ödenmektedir. Uygulamada çoğu zaman bir kısım peşin ödemeden sonra kalan borç kambiyo senedine bağlanmakta, satıcı bunları 3. şahıslara ciro ederek kredi kullanmaktadır. İşlemin somut olay bakımından değerlendirilmesine gelince, taraflar arasında tanzim edilen satış protokolünde aynen (peşin ödemelerde fatura tarihinden başlayarak 5 iş günü içerisinde yapılacak ödemede % 12 peşin ödeme iskontosu uygulanır. Geç ödemelerde, saptanmış vadeleri aşan gecikme ödemeleri için ayda %9 oranında hesap edilecek vade farkı uygulaması yapılır. Tahakkuk edecek vade farkı ödemesinin 30 gün içerisinde yapılması bu sürede iskontolar iptal edilerek vade farkı ile birleştirilir) hükmü yer almaktadır. Dosya kapsamına göre davalı, davacıdan belli zamanlarda ilaç vs. almakta irsaliye ile teslimden sonra alınan emtia için fatura gönderilmekle ve satış protokolünde açıklandığı gibi faturanın tebliğinden itibaren 5 gün icinde ödeme yapılması halinde belli oranda peşin iskonto işlemi uygulanmakta, fatura tebliginden itibaren belli surede ödeme yapılmaması halinde; sozleşme satıs bedelı tesbit edilmektedir. Yargıtay'ın kökleşen uygulamasına göre vade farkı mal bedelinin geç ödenmesi nedeniyle borçluya tanınan vade nedeniyle, satış bedelini yapılan ilave olup, vade farkı ile birlikte satış bedeli oluşmaktadır. Vade farkı alınmadan mal bedelinin tamamen ödendiğinin kabul edilemeyeceği benimsenmektedir. Böylece mal bedelinin bir kısmının çekince konulmadan alınmasının BK. nun 113. maddesi uyarınca vade farkı istenmesine engel teşkil etmiyeceği kabul edilmektedir. Görüldüğü gibi somut olayda taksitli satıştan söz etmeye olanak bulunmamaktadır (Y. 11. H. D. 23.10.1997 gün, 1997/7632 7311, 6.10.1997 gün, 1997/6058-6694, 22.12.1997 gün, 1997/9692-9504, Y. 12. H. D. nin 15.4.1997 gün 1997/3424-4642, Y. 19. H. D. nin 16.11.1995 gün, 1995/1918-9774, 5.11.1996 gün, 1996/1521-9702 (YK.D. Şubat 1997).
Diğer taraftan Almanya'da Tüketicinin Korunması hükümlerini de düzenleyen 9.12.1976 tarihinde yürürlüğe giren (Genel İşlem Şartları Hukuku Hakkında Kanun (AGBGB) nin 24, 2, 10, 11 ve 12 nci paragrafları ve Türk Hukuku bakımından 4077 sayılı Yasanın 3-f maddesi bakımından, 4077 sayılı Yasanın 3/f maddesi uyarınca tacirin ticari işletmesi ve bu işletmenin faaliyetiyle ilgili olarak taraf olduğu sözleşmelerde tüketicinin korunması mevzuatından yararlanamıyacağı kabul edilmiştir. (Y. 11 H.D. 26.6.1997 gün, 1997/4059-5152). O halde, 4077 sayılı Yasanın Tüketiciler için benimsediği hükümlerin kıyasen dahi ticari satımda uygulaması olasılığından söz etmeye olanak bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Üye Notu : İçtihadın özeti tarafımızdan yazılmıştır.

İlgili Mevzuat Hükmü : Türk Ticaret Kanunu MADDE 25 :5. TİCARİ SATIŞ VE TRAMPA:

       Aşağıdaki hususi hükümler mahfuz kalmak şartiyle, tacirler arasındaki ticari satış ve trampalarda dahi Borçlar Kanununun satış ve trampa hakkındaki hükümleri tatbik olunur.

       1. Mukavelenin mahiyetine, tarafların maksadına veya emtianın cinsine göre satış mukavelesinin kısım kısım icrası kabil veya bu şartların mevcut olmamasına rağmen alıcı kısmen yapılan teslimi, ihtirazi kayıt ileri sürmeksizin kabul etmişse, mukavelenin yerine getirilmemesi yüzünden alıcının haiz olduğu haklar yalnız teslim edilmemiş olan kısım hakkında kullanılabilir.

       2. Alıcı mütemerrit olduğu takdirde satıcı, malın satışına izin verilmesini mahkemeden istiyebilir. Mahkeme, satışın açık artırma yoliyle veya bu işe memur edilen bir kimse marifetiyle yapılmasına karar verir. Satıcı talebederse satışa memur edilen kimse, satışa çıkarılacak emtianın vasıflarını bir ekspere tesbit ettirir. Satış masrafları satış bedelinden çıkarıldıktan sonra artan para, satıcının takas hakkı mahfuz kalmak şartiyle, satıcı tarafından alıcı namına bir bankaya ve banka bulunmadığı takdirde notere tevdi olunur ve keyfiyet hemen alıcıya bildirilir.

       3. Emtianın ayıplı olduğu teslim sırasında açıkça belli ise alıcı iki gün içinde keyfiyeti satıcıya bildirmeye mecburdur. Açıkça belli değilse alıcı emtiayı teslim aldıktan sonra sekiz gün içinde muayene etmeye veya ettirmeye ve bu muayene neticesinde emtianın ayıplı olduğu ortaya çıkarsa, haklarını muhafaza için keyfiyeti bu müddet içinde satıcıya bildirmeye mecburdur. Diğer hallerde Borçlar Kanununun 198 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları tatbik olunur.

       4. Borçlar Kanununun 207 nci maddesindeki müruruzaman müddeti tüccarlar arasındaki ticari satışlarda altı aydır. Şu kadar ki; bu müddet azaltılabilir.

       5. Sif satış ve diğer deniz aşırı satışlar hakkındaki hususi hükümler mahfuzdur.

Şerh Son Güncelleme: 17-11-2009