(Karar Tarihi : 15.6.1990)

"..Davacı vekili dilekçesinde, yabancı olan müvekkilinin alacağına karşılık davalıdan İran'da 65.000 $ ve 20.000 $'lık yine muhatabı yabancı banka olan iki adet çek aldığını, çeklerin muhatap bankada karşılığı çıkmadığını bunun üzerine davalı hakkında ihtiyati haciz kararı alıp uygulattırdıklarını ileri sürerek, çeklerin ibraz tarihindeki değeri olan (148.479.700 TL.) nın banka iskonto haddi üzerinden faizi ile birlikte davalıdan tahsilini talep ve dava etmiştir.
Davalı vekili cevabında, keşide yeri bulunmaması nedeniyle çek niteliğinde olmadıklarını olsa bile 6 aylık zamanaşımı geçtiğini, keşideci yerinde imzası olan H.nin keşide tarihinde ölü olduğunu, HUMK. 97. maddeye göre teminat gösterme zorunluluğu bulunduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
Mahkemece, çekler, banka yazıları ve tercümeleri, İran Ticaret Kanunu'na ait tercüme, dosya içeriğine göre, davalının çeklerin niteliğine ilişkin sair itirazları yerinde kabul edilmeyerek tarafların yetkili yer ve uygulanacak devlet kanununa belirleyen bir belge ibraz etmedikleri, icra takibinin Türkiye'de yapılması nedeniyle zamanaşımı konusunda Türk Ticaret Kanunu uygulanacağı, adı geçen Kanunun 726/1. maddesi hükmüne göre 6 aylık zamanaşımı süresinden sonra bu dava açılmış olduğu gerekçesi ile, zamanaşımı nedeniyle davanın reddine karar verilmiştir.
…Dava konusu çekler, davalı Türk şirketi tarafından davalı yabancı lehdar gösterilmek suretiyle İran'da dava dışı ve Hollanda'da bulunan muhatap banka üzerine keşide edilmiş olup, yurt dışında ibrazında karşılıksız çıkmaları nedeniyle davacı lehdar tarafından davalı keşideciden çek bedellerinin tahsili için bu belgelere dayanılarak Türkiye'de alacak davası açılması üzerine davalı keşideci, diğer savunmaları arasında zamanaşımı def'inde de bulunmuş ve mahkemece de anılan çeklerin TTK.nun 726/1. maddesinde öngörülen 6 aylık zamanaşımı süresine tabi olduğu ve bu sürenin de geçmiş olduğundan bahisle davanın zamanaşımı yönünden reddine karar verilmiş bulunmaktadır.
Çekin bir yabancı tarafından ve yabancı ülkede yine yabancı olan muhatap bankaya keşide edilmesi karşısında bu davada yabancılık unsuru bulunmaktadır. Yabancılık unsuru bulunan bu tür davalarda uyuşmazlığın çözülmesinde, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun (MÖHUK) 1 ve 2. maddeleri hükümleri uyarınca uygulanacak hukuku, hakim tarafından Türk Kanunlar ihtilafları kurallarını ve bu kurallara göre yetkili olan yabancı hukuku re'sen saptayacak ve gerektiğinde yetkili yabancı hukukun muhtevasını tespitinde tarafların yardımını isteyebileceklerdir. Yine aynı Yasanın 7. maddesinde zamanaşımının, hukuki işlem ve ilişkinin esasına uygulanacak hukuka tabi bulunduğu da hükme bağlanmış bulunmaktadır. Konunun özel olarak düzenlendiği TTK.nun 732, 733. maddelerinde ise, çekten doğan taahhütlerin neticeleri bu taahhütlerin vukuu bulduğu yer yani, keşide yeri memleket kanununa göre tayin edileceği hüküm altına alındığı gibi, aynı Yasanın 730/21. maddesi yollaması ile çeklerde de uygulanan yine aynı yasanın 681. maddesi hükmü uyarınca da çeklerde müracaat hakkının kullanılması için gereken sürelerin tüm borçlular hakkında çekin keşide edildiği yer kanununa tabi olacağı açıkça hükme bağlanmış bulunmaktadır.
Dava konusu olayda da, davalının Türk Ticaret Kanunundaki hükümlere dayanarak zamanaşımı definde bulunması üzerine, davacı tarafça çekin keşide edildiği yer olan İran Kanunlarına göre, daha uzun bir zamanaşımı süresine tabi olduğu açıklanarak bu savunmaya karşı çıkılmış olunmasına ve bu konudaki yabancı hukuk metinlerine de dayanılmış bulunması karşısında yukarıda değinilen MÖHUK.nun 1, 2 ve 7. maddeleri ile TTK.nun 732, 733 ve 681. maddeleri hükümleri çerçevesinde dava konusu, çeklerin tabi olduğu yabancı hukuktaki zamanaşımı süresi saptanarak hasıl olacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken…"

Üye Notu : İş bu kararın özet kısmı tarafımızdan yazılmıştır.

İlgili Mevzuat Hükmü : Türk Ticaret Kanunu MADDE 732 :II- ŞEKİL VE MÜDDETLERİ:

       Madde 732 - Çeke ait taahhütlerin şekli, bu taahhütlerin imza edilmiş olduğu memleketin kanununa göre tayin edilir. Bununla beraber, ödeme yeri kanuniyle emredilen şekillere riayet kafidir.

       679 uncu maddenin iki ve üçüncü fıkraları da tatbik olunur.

Şerh Son Güncelleme: 20-11-2009