Resmi verilere göre Türkiye'deki şirketlerin %99'u aile şirketidir. Diğer ülkelere göre oldukça yüksek bir orana sahibiz. Aile şirketlerinin devamını sağlamak için temel ihtiyaç hukuken geçerli ve bağlayıcı bir sözleşmenin hazırlanıp yürürlüğe konulmasıdır. İster adına şirket anayasası ister aile anayasası veya aile şirketi sözleşmesi diyelim önemli olan husus bu metnin yasal olarak mümkün ve geçerli olmasıdır. Şirket anayasasını yapmaya hazırlanan şirket ve aileler bu konuda birçok öneri ile karşılaşsa da piyasada neredeyse sürekli olarak hukuk dışındaki branşlardan kişi veya danışmanlık şirketleri ile karşılaşmaktadır. Tabii ki biz hukukçular bugüne dek bu konuya yeterince eğilmediğimiz için kendimizi de kabahatli sayabiliriz. Halbuki bir şirket anayasası her şeyden önce hukuki bir metin olup ancak ticaret hukuku,şirketler hukuku, borçlar hukuku, miras hukuku, aile hukuku ve medeni hukuk alanlarında tecrübe sahibi hukukçular tarafından hazırlanabilir. Neticede hazırlanacak şirket anayasası bu konulara dair hükümler içerecek olup hukuka ve yasalara uygun hazırlanması gereken oldukça teknik hukuki metinlerdir.
Her ülkenin kendi hukuk düzeninde farklı şirket modellerini ayrıntılı olarak düzenlediğini, limitet şirket, anonim şirket ve diğer modellere dair detaylı hükümler içerdiğini görüyoruz. Yargı da buna paralel olarak uzun yıllara dayalı emsal kararlarla içtihat oluşturup ticari hayatta varlık gösteren bu şirket modellerini geliştirmekte ve hukuki alanı yeterince doldurmaktadır. Hatta Avrupa örneğinde olduğu gibi artık tüm AB ülkeleri için standart kurallara sahip limitet şirket ve anonim şirket gibi Avrupa Şirketlerinin dahi ortaya konduğunu görmekteyiz. Hukuk fakültelerinde de bu konular şirketler hukuku olarak ayrı bir dal olarak okutulmakta ve birçok avukat şirketler avukatı olarak uzmanlaşmaktadır. Fakat konunun bir başka yönü daha var ki oldukça ihmal edilmiş ve üzerinde yeterince durulmamıştır. Deyim yerinde ise madalyonun öteki yüzü diyebileceğimiz bu gerçek ne hukuk fakültelerinde okutulmakta, ne yasalarda yer verilmekte ne de uzmanlara sahiptir. Hâlbuki bu gerçek en azından şirket modelleri kadar önemlidir; Aile şirketi gerçeği.
Ülkemizdeki şirketlerin neredeyse tamamına yakını aile şirketidir. İster A.Ş. olsun ister Ltd. Şti. olsun bu şirketlerin en önemli özelliği aile fertleri tarafından kurulmuş olmaları ve aile şirketi olmanın faydalarının yanında bir o kadar da dezavantajlarından fazlasıyla nasiplerini almalarıdır.
Aile şirketi olmak avantajlar sağladığı gibi önemli dezavantajları da beraberinde getirir. Kendi şahsi gözlemlerimle tecrübe ettiğime göre aile şirketlerini başarısızlığa ve bazen sona götüren sebepler arasında piyasa gerçeği, iktisadi nedenler, işletme faktörlerinden çok daha etkin olan sebepler aile şirketi olmanın neden olduğu insani sürtüşmeler, geçimsizlikler, kapris ve şahsi hırsla hareket etmenin yol açtığı bölünme ve gruplaşmalardır. Tüm bu olumsuzluklar şirketin günlük çalışmasını adeta bloke edip şirketin akıl tutulmalarına yakalanıp sağlıklı düşünme ve hareket etme kabiliyetini sıfırlayabilmektedir.
Şirketle beraber insanların hayatı, çocukların büyümesi, evlilikleri, aileye yabancıların katılımı, aile büyüklerinin bazen daha fazla kazanımlara sahip olmaları, vefat, hastalık gibi en temel insani olaylar şirkete yansımakta ve çoğu zaman şirketin selametini tehlikeye düşürmektedir.
Unutulmamalıdır ki her aile şirketi aslında birer ikize benzer. Şirket ve ikizi aile.
Hiçbir aile şirketi yoktur ki bu sıkıntıları yaşamamış olsun. Bu noktada tek çare kurumsallaşmak olarak görünmektedir. Fakat kurumsallaşmanın da iki boyutu olduğu unutulmamalıdır. Şirket yönetiminde kurumsallaşma ki bu kilit noktalara yetişmiş ehil profesyonelleri yerleştirmek uğraşıdır ve işletme ve insan kaynakları alanında çalışanların uzmanlığına girer. Ortaklar arası kurumsallaşma yani ailede kurumsallaşma da işin diğer boyutu olup bu da ancak bünyeye uygun bir aile şirketi sözleşmesi veya daha yaygın ismiyle şirket anayasası yapmakla mümkündür.
Bünyeye uygun bir şirket anayasası şirketin ve ailenin sürdürülebilirliğini sağladığı gibi hayatı kolaylaştırmakla kalmaz aynı zamanda şirketin geleceğini de garantiye alır. Vefat ve uzun hastalıklar gibi beklenmedik ve ani ama bir o kadar da her insanı bekleyen olayların gerçekleşmesi halinde yol haritası hazır olduğundan şirketin aksamadan yoluna devam etmesini sağlar.
Maalesef aile şirketleri şirket anayasası yapmaya karar verince sağlıklı bir örnek bulmakta oldukça zorlanmaktadır. Zira bu konuya eğilen uzman neredeyse yoktur ve bunun neticesi olarak tatmin edici bir örnek bulmak oldukça zor. Herkesin dilinden şirket anayasası düşmemekte ama mesela internette araştırma yapıldığında iyiniyete dair temennilerden oluşan metinler karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle makalemde hukuki bağlayıcılığa sahip etkin bir şirket anayasasında hangi madde ve düzenlemelere yer verilmesi gerektiğine değinmek istiyorum.
Öncelikle belirtmeliyim ki yürürlükte olan yeni Türk Ticaret Kanunu eskisine nazaran çok daha gerçekçi ve liberal düzenlemeleri ile sözleşme yapma serbestisini oldukça genişletmiş, tek kişilik A.Ş. veya Ltd. Şti. kurabilme imkânını getirmiş, gerçek hayata daha uyumlu bir ticaret kanunu olup bu yeni kanunla birlikte etkili ve bağlayıcı bir şirket anayasası yapabilmenin önü açılmıştır.
Ortaklar hazırlayacakları sözleşme ile şirketin ana prensipleri, yönetimi, şirkette hissedar konumuna gelen veya görevlendirme ile fonksiyon üstlenerek gelecek kuşak ve eşlerinin de durumları dahil olmak üzere şirketin ve aile ortaklığının başarılı vaziyette devam ettirilmesi ve geliştirilmesi amacını hedeflemektedir.
Aynı şekilde ortakların amacı başarılı aile girişiminin devam ettirilmesi ve aile şirketi olma nedeni ile oluşabilecek tüm beklenen veya beklenmeyen gelişmelerin, vefat, boşanma veya başka herhangi bir neden ile değişecek ortaklık yapısının ve yeni hissedarların, çocuk ve eşlerinin şirketin başarılı şekilde ticari hayatını sürdürmesini aksatmamasını sağlamaktır.
Aile şirketin başarılı şekilde devamını, kalıcı bir şekilde yeni nesillere aktarımını ve şirket bünyesinin dağılmadan başarı odaklı olarak kişisel menfaat, aile çekişmelerinden uzak ve istikrarlı biçimde sürdürülmesini hedeflemektedir.
Şirketin günlük veya stratejik yönetiminde herkes için öncelik şirketin yararıdır. Şirkette yukarıda izah edilen şekilde hissedar veya görevlendirme ile fonksiyon kazanacak tüm şahıslar kişisel menfaati bir yana bırakıp şirketin yararını gözetmek zorundadır.
Hazırlanacak sözleşme ile söz konusu şirketin kurucu ortaklarının istek ve iradeleri doğrultusunda ve bir yandan da yasal düzenlemelere uygun olarak aile şirketinin başarılı geleceğini teminat altına alacak düzenlemelerin yapılması amaçlanmaktadır.
Aile şirketlerinin doğası gereği ortakların uzun süreli hastalık, vefat ve boşanma gibi durumlarından kaynaklanan gelişmelerin şirketin idaresini ve ortaklık yapısını etkileyen risklerle karşı karşıya bıraktığı bir gerçektir.
Esas olan şirketin bütünlüğünün korunmasıdır. Aile şirketinin kurucu ortaklarının düşünce ve hedefleri doğrultusunda ilerlemesi, şirketin ilerleyen zamanda değişen ortaklık yapısı ve kimliği düşünüldüğünde bütünlüğünün muhafazası hayati önemdedir. Şirketin kurucu ortakları bu kaygılarını mümkün mertebe gidermek niyetindedir.
Büyük bir ihtiyaç olduğunu düşündüğüm şirket anayasası konusunda bu yazımla bir nebze olsun yardımcı olabilmeyi umuyorum.
NOT: Bu makalemin ilk yayınladığım halinde Türkiye'de ilk ve tek olarak hukuken ve iktisaden işe yarar gerçek bir şirket anayasasına tüm detaylarıyla sırf örnek olması için yer verdiğim halde hukukçu olmayan sayısız danışman ve sözüm ona uzmanlarca kopyalanarak pazarlandığına ve şirketlere adeta birer saatli bomba teslim edildiğine şahit olmak beni üzdü ve sonunda örneği istemeyerek te olsa sildim. Eğer detaylı yardıma ihtiyacınız olursa bana aşağıdaki bilgilerden ulaşabilirsiniz.Anlayışınıza sığınıyorum.Saygılarımla.
Av.Kemal Çelik
05324416842 celik-hukuk@hotmail.com
İstanbul Barosu
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Şirket Anayasası/aile Şirketi Sözleşmesi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.Kemal Çelik'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
Şu ana dek 11 okuyucu bu makaleyi değerlendirdi :
11 okuyucu (100%) makaleyi yararlı bulurken,
0 okuyucu (0%) yararlı bulmadı.
Okuyucu
22136
Bu Makaleyi Şu An Okuyanlar (1) :
* Son okunma 1 gün 1 saat 34 dakika 52 saniye
önce.
* Ortalama Günde 5,81 okuyucu.
* Karakter Sayısı : 8156, Kelime Sayısı : 1046,
Boyut : 7,96 Kb.
*
5 kez yazdırıldı.
*
4 kez indirildi.
*
Henüz yazarla iletişime geçen okuyucu yok.
* Makale No : 1724
Şirket Anayasası/aile Şirketi Sözleşmesi
