Ana Sayfa
Kavram Arama : THS Google   |   Forum İçi Arama  

Üye İsmi
Şifre

Aktif Makale Proxy Uygulamasının Kabulü

Yazan : Ümit Yayla [Yazarla İletişim]
Genel Müdür Yardımcısı, Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.

ÖZET
Çalışmamızda 01 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile hukukumuza getirilen proxy kurumu incelenmektedir. Amerika’da ortaya çıkmış olan ve bugün gelişmiş piyasalarda kullanılmaya devam eden genel kurullarda proxy yoluyla oy kullanma sisteminin dünyada gelişimi ve bugün geldiği nokta ile ülkemizde uygulanmasının nasıl olacağı çalışmamızda açıklanmaya çalışılmıştır. Diğer yandan ülkemizde proxy uygulmasının ne yönde gelişeceği, 6012 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nu 1527 nci maddesiyle kabul edilen genel kurullara elektronik ortamdan katılma imkanı ile yakın ilişki içerisindedir. Nitekim proxy sistemi özellikle toplantılara fiziken katılmakta güçlük çeken sınır ötesi yatırımcılar açısından önem taşımaktadır. Bu çerçevede 6012 sayılı Türk Ticaret Kanununun 429 uncu maddesi incelenerek genel kurullara elektronik ortamdan katılmak isteyen yerli ve yabancı pay sahiplerinin proxy uygulamasından nasıl faydalanabilecekleri açıklanmaktadır. Sonuç kısmında ise proxy sisteminin Türk sermaye piyasası açısından önemi ve İstanbul Finans Merkezi projesine ne şekilde katkıda bulunabileceği üzerinde durulmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Proxy, Tevdi Eden Temsilcisi, Elektronik Genel Kurul, Vekalet
Jel Kodu: K-19; K-20; K-22
ABSTRACT
This Article is on proxy voting introduced into Turkish law under Turkish Commercial Code no.6102 effective since 1.07.2012. It is explained the global evaluation and present formation as well as Turkish practice of proxy voting, emerged in USA and today continues to be performed in developed markets. On the other hand the development of proxy voting in Turkey is related to electronic general meetings which were introduced under Turkish Commercial Code, considering that proxy voting is essential for international investors who experience difficulties when attending physically the general meetings. In this context, it is explained by analysing the article 429 of Turkish Commercial Code how local and foreign investors, who request to participate general meetings by electronic means, may benefit from this proxy practice. The benefits of proxy system in terms of Turkish capital market and its possible contributions to Istanbul Financial Center Project are explained in the conclusion.
Keywords: Proxy, electronic general meeting, representative, proxy form
























DÜNYADA VE ÜLKEMİZDE PROXY (VEKALET) SİSTEMİ
PROXY VOTING IN TURKEY AND IN THE WORLD

 Ümit YAYLA
Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş., Genel Müdür Yardımcısı
umit.yayla@mkk.com.tr

GİRİŞ
Uluslararası sermaye piyasalarında yatırımcıların pay sahibi oldukları şirket genel kurullarında proxy yoluyla oy kullanmaktadırlar. Bu sistemde yatırımcılar, sahip oldukları payları tevdi ettikleri kuruluşlara genel kurulda kullanılacak oyun yönünü belirten talimatlar vermekte ve talimatlar söz konusu kuruluşlar tarafından şirkete iletilmektedir. Bu şekilde özellikle sınırötesi oy kullanma işlemlerinde yatırımcıların iradeleri saklama zinciri boyunca iletilerek nihayetinde ihraççıya iletilmektedir.
Çalışmamızda öncelikle proxy sisteminin ne olduğu ve gelişim süreci açıklanmaktadır. Sonrasında ise sınırötesi proxy işlemlerinde proxy faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde devreye giren kurumlar incelenmekte olup ülkemizde proxy sisteminin kullanılmasına ilişkin olarak Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yapılmış olan çalışmalara değinilmektedir. Son olarak 6102 sayılı TTK’nın 429 uncu maddesi ile hukukumuza getirilen ve proxy sistemine ilişkin düzenlemeler içeren “tevdi eden temsilciliği” kurumu incelenmektedir. Bu çerçevede çalışmamızda genel kurullara elektronik yöntemlerle katılım halinde tevdi eden temsilciliği kurumuna da değinilmektedir.

I. PROXY SİSTEMİ
“Proxy” (vekalet) terimi ilk olarak ABD hukuk sisteminde kullanılmıştır. ABD’de ortaya çıkan proxy sistemi zamanla Kıta Avrupası hukukunu da etkilemiştir. Avrupa Birliği’nde proxy uygulaması coğrafi uzaklık nedeniyle genel kurullara katılamayan ve oy kullanamayan pay sahiplerinin katılımlarının sağlanması için en uygun yöntem olması sebebiyle “Borsada İşlem Gören Şirketlerin Hissedarlarının Bazı Haklarına İlişkin Direktif” (Hissedarlar Direktifinde) kabul edilmiştir . Proxy sistemi, pay sahiplerinin tayin edecekleri temsilcilere talimat vermek yerine doğrudan doğruya kullanılacak oyların yönünü belirten bir belge vermek suretiyle belirli kişileri temsilci olarak yetkilendirmesi esasına dayanır (Çeker, 2000: 181).
“Proxy” terimi, i. şirketler hukukunda bir kişiye ait paylardan kaynaklanan oy hakkını kullanmak üzere yetkilendirilmiş kişiyi, ii. Temsilciye verilen temsil yetkisini, iii. Temsilciye verilen yetki belgesini ifade etmek için kullanılmaktadır. Bununla birlikte proxy sistemi, klasik anlamda temsilci tayini ile oy kullanılması sisteminden farklıdır. İki sistem arasındaki en belirgin fark, pay sahiplerinin iradelerinin genel kurulda ortaya çıkması bakımından görülmektedir. Klasik temsil sisteminde, pay sahibi, temsilci tayini esnasında, temsilciye genel kurulda oylarını hangi yönde kullanacağı konusunda talimatlar verebilir, ancak pay sahibi talimat vermiş olmasına rağmen, temsilcinin talimata aykırı hareket etmesi mümkün olup, talimata aykırı hareket genel kurul kararının geçerliliğini etkilemeyecektir (Çeker, 2000: 273). Proxy sisteminin özünde ise, pay sahibinin iradesini tam anlamıyla genel kurula yansıtma amacı yatmakta olup, bu amacın gerçekleştirilebilmesi için genel kuruldaki tüm gündem maddelerine ilişkin olarak hangi yönde oy kullanılacağına dair açıklamaların yer aldığı proxy formlarının pay sahibi tarafından doldurulması ile birlikte, proxy talep eden kimselerin formda yer alan tercihlere aykırı oy kullanması mümkün değildir (Çeker, 2000: 275).

1. Proxy Sisteminin Gelişimi
Amerikan hukukunda proxy düzenlemeleri 1934 tarihli Securities Exchange Act’tan kaynaklanmaktadır . Söz konusu kanunun 14(a) maddesi uyarınca, ABD’de sermaye piyasalarının düzenlenmesinden ve yatırımcıların korunmasından sorumlu kamu kuruluşu olan Securities Exchange Commission (SEC), proxy kurumuna ilişkin düzenleme yapma yetkisine sahiptir (Kobler, 2011: 4). SEC tarafından çıkarılan düzenlemelerle, proxy uygulamalarına ilişkin olarak ihraççıların ifşa yükümlülükleri, pay sahiplerinin birbirleri ve şirketle olan iletişimleri ve sahtekarlığın önlenmesine ilişkin hükümler olmak üzere üç önemli konuda uygulanacak esaslar belirlenmektedir (Eisenhofer ve Barry, 2011: 7). Çeker, bu sistemle pay sahiplerinin iradesinin genel kurula tam olarak yansıtılmasının sağlandığını belirtmektedir (Çeker, 2000: 182).
Halka açık şirketlerin tabi olduğu söz konusu kurallar uyarınca şirketlerin genel kuruldan önce pay sahiplerine “proxy belgelerini” yazılı şekilde ulaştırmaları gerekmektedir [17 Code of Federal Regulations (CFR) 240.14a-3]. Proxy belgeleri, "proxy bildirgesi" denilen ve çağrı, gündem, oy kullanma yöntemleri gibi pay sahiplerinin genel kurulda oy kullanabilmeleri için bilgi sahibi olmaları gereken konuları içeren belgeyi; "proxy form" denilen oy pusulasını ve yıllık faaliyet raporunu kapsamaktadır. Proxy belgeleri pay sahiplerine ulaştırılmadan şirket yönetiminin veya yönetim karşıtlarının pay sahipleri adına genel kurulda temsil yetkisi kullanmaları mümkün değildir.
ABD’de halka açık şirketlerin genel kurul toplantılarının yapılmasına ilişkin olarak uygulanan geleneksel yöntemde şirketler, “registered owner” pay sahiplerine proxy bildirgelerini ve proxy formlarını posta yoluyla göndermekteydiler. “Beneficial owner” yani banka veya brokerlar aracılığıyla tutulan payların sahipleri söz konusu olduğunda ise şirketler proxy belgelerini önce payların saklandığı kuruma gönderiyorlar, bu kurumlar da belgelerin posta yoluyla pay sahiplerine iletilmesini sağlıyorlardı. “Registered Owner”ların aksine bu pay sahiplerinin bilgileri ihraççı veya ihraççının kayıtlarını tutan sicil tarafından görünmemektedir. Proxy belgelerini alan “beneficial owner” pay sahipleri proxy formlarında gündem maddelerinin karşısına oy tercihlerini “kabul” “ret” veya “çekimser” şeklinde işaretleyip bunları saklamacıya; “registered owner” pay sahipleri ise şirkete geri postalamaktaydılar. Bu şekilde “beneficial owner”lar kendileri adına oy tercihlerini toplantı başkanlığına iletme yetkisini saklamacılarına; “registered owner”lar ise aynı yetkiyi yönetim kuruluna vermiş olmaktaydılar. Ayrıca isteyen pay sahipleri de proxy formlarını yanlarına alarak toplantının yapıldığı yere gitmekte ve genel kurula fiziken katılabilmekteydiler.
1996 yılına gelindiğinde pay sahiplerine proxy belgelerini elektronik yöntemlerle iletmek için gerekli hukuki çerçeve Amerikan hukukunda mevcuttu. Ancak bunun için pay sahibinin proxy belgelerinin elektronik teslimine açıkça rıza göstermiş olması gerekmekteydi. Şirketler öncelikle pay sahiplerine elektronik teslime rıza gösterdiklerini beyan edebilecekleri formları postalamak istediler. Ancak bu uygulama son derece maliyetli olduğundan başarılı bir sonuç alınamadan terkedildi. 1998 yılına gelindiğinde şirketler hala pay sahiplerinden proxy belgelerinin elektronik teslimine ilişkin onayları alamamış olduklarından yeni bir yöntem geliştirdiler: şirketler, geleneksel şekilde proxy belgelerini pay sahiplerine posta yoluyla gönderirken, pay sahiplerine ek olarak telefon ve internet yoluyla oy kullanma imkanı sundular. Bu şekilde proxy belgelerini posta yoluyla alan pay sahipleri isterlerse proxy formlarını doldurarak şirket veya saklamacıya posta yoluyla gönderebilir; isterse proxy formunu alarak toplantının yapıldığı yere gider ve genel kurula fiziken katılır, isterse de proxy formunu doldurmak yerine telefon açarak veya internete girerek oylarını bildirebilirdi. Şirketler oy kullanmak amacıyla telefon açan veya ilgili internet sitesine ulaşan pay sahiplerine proxy belgelerinin elektronik teslimatına ilişkin onay verip vermediklerine ilişkin soru yönelterek pay sahiplerinin bu yöndeki beyanını alabildiler.
2007 yılında SEC tarafından proxy kurallarında yapılan değişiklikle beraber proxy belgelerine elektronik ortamda ulaşılmasına ilişkin olarak pay sahiplerinin açık onayının alınması şartı kaldırılmıştır (Meyers, 2010). Söz konusu değişiklik uyarınca şirketlere proxy belgelerini bir web sitesine koymak ve pay sahiplerine yalnızca proxy belgelerine nasıl ulaşabileceklerini açıklayan bir bildirim gönderme zorunluluğu getirilmiştir [17 CFR 240.14a-16(b),(d)] (Donald, 2010). Düzenleme uyarınca söz konusu bildirimi alan pay sahiplerinden yalnızca posta veya e-posta yoluyla teslimat talebinde bulunan pay sahiplerine proxy belgelerinin talep edilen yöntemle gönderilmesi zorunluluğu devam etmektedir [17 CFR 240.14a-16(j)]. Bildirim pay sahiplerine genel kuruldan kırk gün önce gönderilmelidir [17 CFR 240.14a-16(a)]. Pay sahiplerinin onayı alınmış olmak şartıyla bildirim e-posta yoluyla da gönderilebilmektedir.

2. Küresel Bir Oy Platformu: Broadridge Inc.
Yukarıda açıklandığı üzere ABD sisteminde elektronik proxy dağıtımına geçilmeden önceki dönemde ihraççı ve saklamacı kurumlar tarafından kendilerinde kayıtlı olan pay sahiplerine genel kurul öncesinde proxy belgelerinin ulaştırılması zorunluydu. Proxy belgelerinin basılması ve pay sahiplerine postalanması için gerekli finansman, organizasyon ve işgücü ise ihraççılara son derece yüksek maliyetler yüklemekteydi. Bu noktada devreye giren Broadridge Financial Solutions Inc. (Broadridge) isimli Amerikan şirketi proxy materyallerinin basılması ve postalanması faaliyetlerini ihraççılar adına yürütmeye başlamıştır. Bu amaçla Broadridge, genel kurul yapacak olan ihraççıdan kendi kayıtlarında bulunan pay sahiplerinin listesini ve saklama kuruluşlarından da, paylarını saklamacı aracılığıyla tutan pay sahiplerinin listesini almaktadır. Daha sonra bu pay sahiplerine Broadridge tarafından proxy belgeleri gönderilmektedir. ABD sisteminde elektronik proxy dağıtım yönteminin kabul edilmesiyle beraber Broadridge tarafından pay sahiplerine bir bildirim gönderilmekte ve pay sahipleri proxy belgelerine ulaşabilecekleri internet adresi ve bu siteye girerken kullanacakları kontrol numarası konusunda bilgilendirilmektedirler. Kendilerine iletilen kontrol numarası ile Broadridge’e ait ProxyVote portalına (www.proxyvote.com) erişen pay sahipleri burada saklamacı ve şirket yönetim kuruluna proxy talimatlarını girebilmekte, proxy belgelerine ulaşabilmektedirler.
Broadridge tarafından sunulan bir diğer hizmet, genel kurulların elektronik ortamda yayınlanmasıdır. Buna göre pay sahipleri genel kurul toplantısına eş zamanlı olarak internet üzerinden katılabilmektedirler. Şirketin tercihine bağlı olarak genel kurul ses ve görüntü veya yalnızca ses nakli şeklinde yayınlanabilmektedir. Hak sahipleri, Broadridge’in sunduğu ekranlar üzerinde yer alan alanlardan eş zamanlı olarak oy verebilmekte ve sorularını şirkete iletebilmektedirler .
Broadridge kurumsal yatırımcılar için hazırlanmış olan ProxyEdge portalını hizmete sunmuştur (www.proxyedge.com). Burada kurumsal yatırımcılar, yaklaşan genel kurulları görebilir, verdikleri proxy talimatlarını takip edebilir, elektronik ortamda oy kullanabilir ve kullandıkları oylara ilişkin raporları alabilmektedirler. Ayrıca bu hizmetten yararlanan kurumsal yatırımcılar, proxy aracılığıyla oy kullanırken izleyecekleri politikalar ve doğması muhtemel riskler konusunda danışmanlık hizmeti veren Glass Lewiss & Co. şirketinin öneri ve analizlerinden de yararlanabilmektedirler.
Broadridge’in tüm dünyadaki genel kurullara ilişkin olarak sağladığı hizmete GlobalProxy adı verilmektedir. Buna göre Broadridge, küresel çapta genel kurulları takip etmekte, bu genel kurullarda oy kullanma hakkına sahip olan müşterilerini bu genel kurullardan haberdar etmekte, müşterilerinin verdiği proxy talimatlarını ise genel kurul yapan ihraççının yerel piyasasında faaliyet gösteren ve genel kurulda oy kullanabilecek olan aracı kurum, avukat veya yetki vermiş olduğu başkaca kişilere iletmektedir. Özellikle ABD yatırımcıları açısından yurt dışında sahip oldukları paylara ilişkin olarak genel kurularda oy haklarını kullanabilmeleri büyük önem taşımaktadır. Nitekim SEC kuralları uyarınca özellikle emeklilik fonlarının sahip olduğu tüm paylar açısından genel kurullarda oy kullanması zorunlu tutulmuştur.
Broadridge’in genel kurulları takip ettiği küresel piyasalardan bir tanesi de Türkiye’dir. Nitekim daha önce de belirtildiği üzere, Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) verilerine göre çalışmamız tarihi itibariyle İMKB’de işlem gören payların yaklaşık % 64’üne yabancı yatırımcılar sahiptir. Yabancı yatırımcıların İMKB’de işlem gören payları satın alabilmeleri için, söz konusu yatırımcıların hesaplarını tutan yabancı saklamacılar Türkiye’de faaliyet gösteren aracı kurum ve bankalarda yatırımcılar adına hesap açmakta ve İMKB’de edindikleri payları bu hesaplarda tutmaktadırlar. Yabancı yatırımcıların sahip olduğu bu payların ait olduğu şirketlerin genel kurul toplantıları ilan edildiğinde, Broadridge’in Türkiye’de anlaşmalı olduğu kişiler tarafından Broadridge’e haber verilmekte ve Broadridge bu bilgileri ProxyEdge portalı aracılığıyla, genel kurul yapacak olan ihraççının paylarına sahip olan müşterilerine yani yabancı yatırımcılara duyurmaktadır. Bundan sonra yabancı yatırımcının yapması gereken şey genel kurulda kullanmak istediği oyları proxy talimatı şeklinde ProxyEdge portalı üzerinden kaydetmesidir. Kaydedilen bu talimatlar Broadridge tarafından, Türkiye’deki hesapların tutulduğu aracı kurum veya bankaya iletilmektedir. Banka veya aracı kurum tarafından yetkilendirilen kişi ise genel kurula giderek, yabancı yatırımcıların proxy talimatları doğrultusunda oy kullanmaktadır. Bu noktada Türkiye'deki aracı kurum veya banka tarafından genel kurula katılmak üzere yetkilendirilen kişilere verilen vekaletnamenin geçerliliği sorunu ortaya çıkmaktadır. Açıklamış olduğumuz proxy zinciri çerçevesinde genel kurulda oy kullanmaya ilişkin yetkinin yabancı yatırımcı tarafından payların tutulduğu yabancı saklamacıya ve yabancı saklamacı tarafından Türkiye'deki aracı kurum veya bankaya verilmesi gerekmektedir. Ancak bu şekilde yabancı yatırımcıları temsilen Türkiye'deki genel kurullara katılan kişiler usulüne uygun şekilde yetkilendirilmiş olmaktadır. Ancak uygulamada bu şartlara uyulmadığı, saklamacı tarafından Türkiye’deki aracı kurum veya bankalara vekalet verildiği ve yetki kontrolü gereği gibi yapılmadan genel kurulda yabancı yatırımcılar adına oy kullanıldığı bir uygulama yaratılmış durumdadır.


3. International Shareholder Services Inc.
Broadridge’e benzer nitelikte hizmetler sunan diğer bir şirket International Institutional Shareholder Services Inc. (ISS)’dir. Söz konusu şirket, yatırım fonları ve yatırım danışmanlığı şirketleri gibi kurumsal yatırımcılara kurumsal yönetim konusunda hizmet vermek üzere 1985 yılında kurulmuştur ve dünya genelinde birçok önemli finans merkezinde faaliyetlerini sürdürmektedir . Proxy oylama (proxy voting) ve dağıtımı (proxy distribution) ile proxy danışmanlığı (proxy advisory) ISS’in en önemli hizmetleridir. Ayrıca ISS bünyesinde bulunan Governance Exchange isimli forum, kurumsal yatırım şirketlerinde yönetim kurulu üyeleri, murahhas müdürler ve ilgili şirket yetkililerini bir araya getirmek suretiyle kurumsal yönetim hususlarında birbiriyle iletişime geçme imkanı sağlar.
Proxy Exchange, teknolojik altyapısı ve kullanım kolaylığı ile proxy oylamasının etkin olarak gerçekleştirilmesine imkan tanıyan proxy oylama platformudur. Platformda 3 farklı hesap türü mevcuttur. Bunlar kurumsal yatırımcı hesapları, saklamacı hesapları ve hesap gruplarıdır. Hesap grupları kullanıcılara birden fazla hesabına ilişkin tek seferde ve aynı yönde oy kullanma imkanı sağlar.
Kullanıcılar şifreleri ile giriş yaptıkları platformda ihraççı ismine, toplantı tarihine, kayıt tarihine, ihraççının ülkesine göre arama kriterlerini filtreleyerek genel kurul toplantılarına ilişkin bilgilere erişebilmektedirler. İhraççının ismi, toplantı tarihi, kayıt tarihi, oy kullanılabilecek pay sayısı ile hali hazırda oy kullanmış pay sayısı bu bilgilere örnek olarak verilebilir. Hangi şirkete ilişkin proxy işlemi yapacağını belirleyen kurumsal yatırımcı platform üzerinden oy kullanabilir.
ISS, kurumsal yönetimin küresel çapta gelişimi ile sınır ötesi oylama süreçlerinin idaresi ve proxy oylamaları konusunda karmaşık hesap yapıları ile uyum sağlamayı hedefler. Bu kapsamda, ISS aynı zamanda saklamacılar için (custodians) proxy dağıtımı hizmeti verir. Bu kapsamda, saklamacılar ISS’e günlük hak sahipliği bilgilerini iletirler. Hak sahibi müşterilerinin ilgili genel kurul toplantısında oy kullanabilmesi için bunu Proxy Exchange platformuna yansıtır. Daha sonra ISS müşteriler tarafından kullanılan oylara ilişkin bilgiyi oyu kullanacak olan ihraççının bulunduğu ülkedeki yerel alt saklamacıya iletir. Saklamacının ISS yerine Broadridge ile çalışması halinde ise ISS müşterilerinden aldığı oylama bilgilerini saklamacıya iletilmek üzere Broadridge’e iletmektedir.
ABD’deki tüm ihraççıların Broadridge ile çalışması sebebiyle Broadridge ABD’deki tüm saklamacılar için proxy dağıtımını gerçekleştirir. Bu durumda ise ISS günlük hak sahipliği bilgisini Broadridge’den öğrenir ve bunu Proxy Exchange platformuna yansıtmak suretiyle müşterilerinin oy kullanmalarına imkan tanır. Müşterilerin oy bilgileri ise saklamacıya ulaştırılmak üzere Broadridge’e geri bildirilir.
Proxy Exchange platformunda yatırımcılara özellikle; yapılacak genel kurul bilgilerine erişim, toplantılara ilişkin proxy danışmanlık hizmetleri, platformda mevcut bilgiler hakkında raporlama ve bu raporların e-posta yoluyla iletilmesi hizmetleri, kısmi oylama (partial voting) ve parçalı oylama (split voting) işlemleri ve platformda gerçekleştirilen işlemlere ilişkin çeşitkli uyarı ve hatırlatma hizmetleri sunulmaktadır .
ISS tarafından yatırımcılara sunulan hizmetlerden bir diğeri Proxy Danışma Hizmetidir (Proxy Advisory Services). ISS’nin proxy danışma hizmeti, proxy oylama hizmeti ile birlikte yatırımcılara kurumsal yönetim çerçevesinde portföy şirketlerindeki olası riskleri anlamaları ve oy kullanma politikalarını doğru yönde belirlemeleri konusunda yardımcı olmayı hedefler. ISS oy tavsiyelerinde şirketlerin özel durumlarını, kurumsal yapısını, önceki uygulamalarını ve yatırım performansını dikkate alır. Yönetim kurulunun yapısı, ibrası, kurumsal iş ve işlemler, hissedar hakları ve sosyal konularda piyasayı dikkate alarak yatırımcılara tavsiyelerde bulunur. Bu doğrultuda, ISS kurumsal yatırımcıların görüşleri, piyasa şartları ve mevzuat değişiklikleri çerçevesinde yer yıl gözden geçirilip ve güncellenen oy tavsiyelerinin yer aldığı proxy oylama rehberini hazırlar .
Bazı hukuk sistemleri kurumsal yatırımcılara müşterilerinin talimatları doğrultusunda kullandıkları oyları açıklama yükümlülüğü getirmektedir. Bu doğrultuda ISS tarafından yatırımcılara Oy Açıklama Hizmeti (Vote Disclosure Services) sunulmaktadır. Bu kapsamda ISS yatırımcıların oylama kayıtlarını ve politikalarını ilgili tüm hissedarların erişimine sunmaktadır. Böylece kurumsal yatırımcıların müşterileri, kurumsal yatırımcının portföyüne ilişkin olarak kurumsal yatırımcının ne yönde oy kullandığını ve oy tercihlerine ilişkin şirket politikaları hakkında bilgi sahibi olabilmektedir.

II. TÜRK HUKUKUNDA PROXY
Proxy sistemini Türk hukukuna kazandırmak amacıyla SPK’nın Seri: IV, No:8 sayılı “Halka Açık Anonim Ortaklıklar Genel Kurullarında Vekaleten Oy Kullanılmasına ve Çağrı Yoluyla Vekalet veya Hisse Senedi Toplanmasına İlişkin Esaslar Tebliği (Vekalet Tebliği)” çıkarılmıştır. Tebliğde ABD hukukunda uygulanan ve yukarıda açıkladığımız proxy düzenlemeleri esas alınmıştır. Ancak SPK tarafından getirilen sistemde vekalet toplayanlar, genel kurulda pay sahiplerinin doldurup gönderdikleri temsil belgelerine uygun olarak kendileri ayrıca oy kullanmaktadırlar (Tekinalp, 2009: s. 582). Yiğit, bu nedenle Vekalet Tebliği ile getirilen sistemin gerçek anlamda proxy sistemi olmadığını belirtmektedir (Yiğit, 2005: s. 209). Zira ABD proxy sisteminde pay sahipleri oy tercihlerini proxy form adını alan oy pusulalarında işaretlemek suretiyle saklamacı kuruluşa veya ihraççıya iletmektedir. Oy pusulalarının değiştirilmesi söz konusu olmadığı gibi saklamacı veya ihraççının kullanılacak oylar konusunda herhangi bir takdir yetkisi bulunmamaktadır. Bu doğrultuda pay sahiplerinden proxy formları alan saklamacı veya ihraççının yazılı oy tercihlerini şirkete ulaştırmaktan başka bir işlevi olmamakta dolayısıyla pay sahibinin belirttiği tercihler dışında oy kullanma imkanı bulunmamaktadır (Çeker, 2000: s. 184). Yiğit konuyu “Vekalet toplayan kişi pay sahibinin proxy belgesini işaretlemek suretiyle kullandığı oyu genel kurula taşımakta ve başkanlık divanına ulaşmasını sağlamaktadır. Bundan öte bir fonksiyonu bulunmamaktadır. Bu nedenle temsil ilişkisinden farklıdır. Temsil ilişkisinde, temsilci genel kurulda kendi iradesini açıklamakta ve oy kullanmaktadır. Burada ise vekalet toplayanın bir irade açıklaması yapması söz konusu değildir.” şeklinde açıklamaktadır (Yiğit, 2005: s.209). 1.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) sisteminde ise temsilcilerin pay sahibinden aldıkları talimata aykırı oy kullanmalarının oyu geçersiz kılmayacağı açıkça hükme bağlanmıştır (TTK m.427, f.1). Dolayısıyla temsilcilerin genel kurulda pay sahibinin talimatlarına aykırı şekilde oy kullanmaları mümkün olabilecektir. Ancak aşağıda açıklanacağı üzere özel bir temsil türü olan ve proxy sistemini hukukumuza taşıyan tevdi eden temsilciliğine ilişkin düzenleme sayesinde pay sahiplerinin talimatları doğrultusunda oy kullanılmasının sağlanacağı düşünülmektedir (TTK m.429).

1. Tevdi Eden Temsilciliği
Proxy sistemi hukukumuzda ilk kez TTK’nın 429 uncu maddesi ile kanunen kabul edilmiş bulunmaktadır. Bu hükümle ABD hukukundaki proxy sisteminin uygulamamıza girmesinin amaçlandığı maddenin gerekçesinde ifade edilmektedir. Anılan düzenleme uyarınca tevdi eden temsilcisi kendine tevdi edilmiş bulunan pay ve pay senetlerinden kaynaklanan katılma haklarını kullanma yetkisini haizse nasıl hareket etmesi gerektiği konusunda talimat almak için her genel kuruldan önce pay sahibine başvuracaktır. Pay sahibi ise tevdi eden temsilcisine her bir gündem maddesine ilişkin talimatlarını bildirecektir. Zamanında talep etmiş olmasına rağmen bu şekilde bir talimat alamayan tevdi eden temsilcisi, tevdi edenden daha önce almış olduğu genel talimata göre oy kullanacaktır. Böyle bir genel talimat da bulunmadığı takdirde tevdi eden temsilcisi, yönetim kurulunun önerileri doğrultusunda oy kullanmak zorundadır. Tevdi eden temsilcisinin her genel kuruldan önce tevdi edenden ne yönde oy kullanacağına dair talimat alma zorunluluğu yasadan kaynaklandığından taraflar sözleşme yoluyla bunun aksini kararlaştıramayacaklardır .
Maddede “Tevdi eden temsilcisi, kendisine tevdi edilmiş bulunan pay ve pay senetlerinden doğan katılma haklarını tevdi eden adına kullanma yetkisini haizse…” denilerek bir yetkilendirme aranmakta ama bu yetkinin şekli noterlik gibi özel bir şekil şartına bağlanmamaktadır. Niza halinde yetkilendirmenin bağlı olacağı şekil, yetkili yer hukukuna göre belirlenecektir. TTK’nın Adalet Bakanlığı tarafından yayınlanan tasarısında maddede böyle bir şart yer almamakta, tevdi eden temsilcisinin yalnızca talimat alması gerektiğinden bahsedilmektedir . Tevdi eden temsilcisinin ayrıca yetkilendirilmesi gerektiği hususu yeni TTK’nın kabul edilen halinde maddeye eklenmiş bulunmaktadır. Aslında tasarının kabul edilmeden önceki halinde yer alan şekliyle düzenleme, İsviçre Borçlar Kanunu’nun 689.d maddesiyle paralellik göstermektedir. Söz konusu maddede tevdi alınan paylardan kaynaklanan hakların tevdi eden temsilcisi tarafından kullanılabileceği ve bunun için genel kuruldan önce tevdi edenden oy talimatı alınması gerektiği düzenlenmektedir . İsviçre düzenlemesinde de zamanında talep etmiş olduğu halde talimat alamayan tevdi eden temsilcisi, genel talimatlara uyacak, genel talimatların da yokluğu halinde yönetim kurulunun önerileri doğrultusunda oy kullanacaktır. Ancak İsviçre düzenlemesinde tevdi eden temsilcisinin talimat dışında bir yetki alması gerekli görülmemiştir.
TTK’nın 417 nci maddesinde SPKn’un 10/a maddesi uyarınca payları MKK tarafından kayden izlenen şirketlerde genel kurula katılabilecek pay sahiplerinin MKK’dan alınacak “pay sahipleri çizelgesine” göre belirleneceği hükme bağlanmıştır. Bu listede pay sahiplerinin paylarını tevdi ettikleri aracı kurumlar da görülecektir. Bu şekilde; aracı kurumlar (TTK m.429 uyarınca tevdi eden temsilcisi sıfatıyla) pay sahibinden talimat almış olmak kaydıyla genel kurulda oy kullanabileceklerdir.

2. Kimler Tevdi Eden Temsilcisi Olabilir?
TTK m.429 düzenlemesinde kimlerin tevdi eden temsilcisi görevini yürütebileceğine ilişkin olarak bir sınırlama yer almamaktadır. İsviçre Borçlar Kanunu 689.d maddesi uyarınca tevdi eden temsilcisi olabilecek kurumlar “Bankalar ve Tasarruf Mevduatı Sandıkları Kanunu’na” tabi kuruluşlar ve profesyonel malvarlığı yöneticileri olarak belirlenmiştir. ABD’deki proxy uygulamasında ise saklamacı kuruluşlar, pay sahiplerinin talimatları uyarınca oy kullanmaktadırlar. Hukukumuz açısından ise SPKn m.31 uyarınca faaliyet gösteren ve SPKn m.30 uyarınca kendi nam ve hesabına, başkası nam ve hesabına veya kendi namına başkası hesabına payları alım-satım yetkisini haiz aracı kuruluşlar yani aracı kurum ve bankaların tevdi eden temsilcisi olarak hizmet verebileceği düşünülmektedir. Nitekim Sermaye Piyasası Kurulunun Seri No: V/46 sayılı Aracılık Faaliyetleri Ve Aracı Kuruluşlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliği’nin “Yönetimsel ve mali hakların kullanımına ilişkin esaslar” başlıklı 51 inci maddesinde aracı kurumların çerçeve sözleşmelerinde müşterilerinin verdiği yetkiye bağlı olarak paylardan doğan oy haklarının kullanılması hizmetini verebilecekleri düzenlenmektedir.

3. Elektronik Genel Kurullar ve Tevdi Eden Temsilciliği
TTK’nın 1527 nci maddesinde anonim şirketlerde genel kurullara elektronik ortamda katılma, öneride bulunma, görüş açıklama ve oy verme işlemlerinin, genel kurullara fiziki şekilde katılma ve oy verme işlemleriyle aynı hukuki sonuçları doğuracağı belirtilmektedir. Payları borsaya kote şirketler açısından genel kurullara elektronik ortamda katılım ve oy kullanmaya imkan verilmesi maddenin beşinci fıkrası uyarınca zorunludur. Anonim Şirketlerde Elektronik Ortamda Yapılacak Genel Kurullara İlşkin Yönetmelik (Yönetmelik) uyarınca, 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 10/A maddesi uyarınca payları MKK tarafından kayden izlenen borsaya kote şirketler için genel kurullara elektronik ortamda katılmayı temin eden elektronik platformun (EGKS) MKK tarafından sağlanacağı hükme bağlanmıştır [Yönetmelik m.4(c)]. Yönetmeliğin yürürlük tarihi 01.10.2012 olup EGKS bu tarihten itibaren kullanıma açılacaktır (Yönetmelik m.16).
Yukarıda açıklandığı üzere proxy sisteminin özünde oy talimatlarının değiştirilememesi yatmaktadır. EGKS platformu tasarlanırken de bu doğrultuda hareket edilmiş ve pay sahibinin verdiği talimatların tevdi eden temsilcisi tarafından değiştirilememesi sağlanmıştır. Bunun için pay sahibi kendisi EGKS’ye girerek tevdi eden temsilcisine talimat verebilmekte veya SWIFT yoluyla yolladığı talimatlar tevdi eden temsilcisi tarafından müdahale edilmeksizin EGKS’ye yüklenebilmektedir. Ayrıca tevdi eden temsilcisinin pay sahibi adına gerçekleştirdiği her türlü işlem hakkında EGKS tarafından pay sahiplerine SMS ve e-posta yoluyla anlık olarak bilgilendirme gönderilmektedir. Dolayısıyla pay sahibi EGKS üzerinden tevdi eden temsilcisinin kendisi adına gerçekleştirdiği tüm işlemleri takip edebilmekte, dilediği takdirde bu işlemleri değiştirebilmektedir.

SONUÇ
Amerikan hukukunda saklamacıların tevdi aldıkları paylardan kaynaklanan oy hakkını genel kurullarda kullanmaları işlemine proxy adı verilmektedir. Bunun için saklamacı kuruluşlar pay sahiplerinin talimatlarını almakta ve bu talimatları şirkete iletmektedirler. Burada en önemli husus oyların değişmezliğinin sağlanması ve pay sahibinin iradesinin zamanında ve doğru şekilde genel kurula yansıtılabilmesidir. Proxy sistemi Amerikan hukukunda doğmuş olmakla birlikte sermaye piyasalarında gittikçe artan şekilde sınır ötesi işlemler tesis edilmesi ve piyasaların gittikçe daha çok oranda uluslararası nitelik kazanması karşısında proxy sistemi önemli finans merkezlerinde uygulanır hale gelmiştir. Bu merkezlerin başında 2007 yılında çıkan Hissedarlar Direktifi ile proxy sistemini hukukuna alan Avrupa gelmektedir.
Proxy sisteminin ülkemizde uygulanmasına ilişkin olarak Sermaye Piyasası Kurulu tarafından 1994 yılında Vekalet Tebliği yayınlanmışsa da tebliğle getirilen sistem tam olarak proxy’i karşılamamaktadır. Diğer yandan, 01.07.2012 tarihinde yürülüğe giren TTK’nın 429 uncu maddesiyle hukukumuza giren tevdi eden temsilciliği, proxy sisteminin ülkemiz sermaye piyasalarında da uygulanabilmesi amacıyla getirilmiş bir düzenlemedir. Maddede pay sahibinden zamanında talimat istemiş olmak şartıyla tevdi eden temsilcilerine genel kurulda oy kullanma hakkı tanınmaktadır. Pay sahiplerine (elektronik imzalarıyla) tevdi eden temsilcilerine talimat iletme imkanı EGKS platformunda tanınmış bulunmaktadır. Bu şekilde, tevdi eden temsilcileri, pay sahiplerinden gelen talimatları doğrudan EGKS platformuna girerek talimatların genel kurul anında oy olarak şirkete iletilmesini sağlayabilmektedirler.
EGKS ile getirilen proxy sisteminin, zaman ve maliyet gibi sebeplerle genel kurullara katılmamayı tercih eden yerli yatırımcılar için önemli bir kolaylık yaratacağı ve daha çok sayıda pay sahibinin genel kurulda ortaklık haklarını kullanmasına yol açacağı düşünülmektedir. Bunun yanısıra, İMKB de işlem gören şirketlerimizde yabancı paylarının %64 oranlarına ulaştığı günümüzde Avrupa Birliği ve ABD hukuku ile uyumlu bir proxy uygulamasının geliştirilmiş olması sayesinde, yabancı yatırımcıların iradelerinin de genel kurullara etkin şekilde yansıtılması sağlanacak ve İstanbul Finans Merkezi projesinin ilerlemesine katkıda bulunulacaktır.






























KAYNAKÇA

ÇEKER, Mustafa, Anonim Ortaklıkta Oy Hakkı ve Kullanılması, Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2000
DONALD, David C., Heart Of Darkness: The Problem at the Core of the OS Proxy System and Its Solution, 2010
EISENHOFER, Jay W.; MICHAEL J. Barry, Shareholder Activism Handbook, ABD: Aspen Publishers, 2011
KOBLER, George Ponds, “Shareholder Voting Over the Internet: A Proposal For Increasing Shareholder Participation in Corporate Governance”, Alabama Law Review. 1998, Vol. 49, no.2, s.4 http://www.law.ua.edu/lawreview/articles/Volume%2049/Number%202/kobler.pdf (29 Kasım 2011)
MEYERS, David I., SEC Amends Rules Requiring Internet Availability of Proxy Materials, Troutman Sanders, 2 Mart 2010, http://www.troutmansanders.com/sec-amends-rules-requiring-internet-availability-of-proxy-materials-03-02-2010/ (29 Kasım 2011)
POROY, Reha; TEKİNALP Ünal; ÇAMOĞLU Ersin, Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, Güncelleştirilmiş 11. Basım, İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2009
ÜNAL, Mücahit, Sermaye Piyasası Araçlarının Kaydileştirilmesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk ABD, Doktora Tezi, Konya, 2011
YİĞİT, İlhan. Anonim Ortaklık Genel Kurulunun İşleyişi ve Ortaya Çıkan Sorunlar, 1. Basım, İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2005
Code of Federal Regulations, Title 17 Commodity and Securities Exchange, Chapter II Securities and Exchange Commission, Part 240 General Rules and Regulations, Securites Exchange Act of 1934
Governance Exchange Webcast: The Implemantation of the EU Shareholder Rights Directive http://www.issgovernance.com/webcasts/GXEUDirectiveImplementation
CSCS Shareholder Democracy Summit: Voting Agents (25 Ekim 2011) http://www.cscs.org/Resources/Documents/summit/Resources/Day2/VotingAgents/ISS%20Presentation__Michael%20Jennings.pdf (8 Aralık 2011)
Proxy Exchange Futures Sheet and Proxy Exchange Fact Sheet http://www.issgovernance.com/files/ProxyExchange-Features.pdf, http://www.issgovernance.com/files/ProxyExchange-FactSheet.pdf (8 Aralık 2011)
ISS 2012 Corporate Governance Policy Updates and Process Executive Summary http://www.issgovernance.com/files/ISS_2012ExecutiveSummary20111117.pdf (8 Aralık 2011)
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :

"Proxy Uygulamasının Kabulü" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Ümit Yayla'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.

Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.


[Yazıcıya Gönderin] [Bilgisayarınıza İndirin][Arkadaşa Gönderin] [Yazarla İletişim]
Bu makaleye henüz okuyucu yorumu eklenmedi. İlk siz yorumlayın!
» Makale Bilgileri
Tarih
15-04-2013 - 09:07
(4001 gün önce)
Yeni Makale Gönderin!
Değerlendirme
Şu ana dek 4 okuyucu bu makaleyi değerlendirdi : 4 okuyucu (100%) makaleyi yararlı bulurken, 0 okuyucu (0%) yararlı bulmadı.
Okuyucu
4052
Bu Makaleyi Şu An Okuyanlar (1) :  
* Son okunma 13 saat 36 dakika 34 saniye önce.
* Ortalama Günde 1,01 okuyucu.
* Karakter Sayısı : 34399, Kelime Sayısı : 4064, Boyut : 33,59 Kb.
* 7 kez yazdırıldı.
* 6 kez indirildi.
* Henüz yazarla iletişime geçen okuyucu yok.
* Makale No : 1609
Yorumlar : 0
Bu makaleye henüz okuyucu yorumu eklenmedi. İlk siz yorumlayın!
Makalelerde Arayın
» Çok Tartışılan Makaleler
» En Beğenilen Makaleler
» Çok Okunan Makaleler
» En Yeni Makaleler
THS Sunucusu bu sayfayı 0,05296803 saniyede 14 sorgu ile oluşturdu.

Türk Hukuk Sitesi (1997 - 2016) © Sitenin Tüm Hakları Saklıdır. Kurallar, yararlanma şartları, site sözleşmesi ve çekinceler için buraya tıklayınız. Site içeriği izinsiz başka site ya da medyalarda yayınlanamaz. Türk Hukuk Sitesi, ağır çalışma şartları içinde büyük bir mesleki mücadele veren ve en zor koşullar altında dahi "Adalet" savaşından yılmayan Türk Hukukçuları ile Hukukun üstünlüğü ilkesine inanan tüm Hukukseverlere adanmıştır. Sitemiz ticari kaygılardan uzak, ücretsiz bir sitedir ve her meslekten hukukçular tarafından hazırlanmakta ve yönetilmektedir.