|
Rekabet Kurulu kararlarında Belediye Uygulamaları
Av.M.Lamih ÇELİK
Şanlıurfa Belediyesi Hukuk İşleri Müdürü
Tüm kişi ve kuruluşlar, rekabet ihlali olduğunu düşündüğü uygulamalara ilişkin olarak Rekabet Kurumu'na şikayette bulunabilirler. Şikayetler dilekçe şeklinde olabileceği gibi, telefon, faks veya e-mail yoluyla da yapılabilir. Şikayetçinin kimliğini açıklaması zorunlu olmayıp ihbar şeklinde yapılan başvurular da dikkate alınmaktadır. Yapılan başvurunun kısa sürede incelemeye alınabilmesi için, şikayet konusuna ilişkin olabildiğince ayrıntılı bilginin ve varsa belgelerin Kurum'a sunulması faydalı olmaktadır.
Rekabet Kurumu'na yapılan hiçbir şikayet veya başvuru için harç ya da başka bir ad altında herhangi bir masraf yapılmamaktadır.
Rekabet Kurumu, kendisine yapılan ihbar, şikayet veya Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın talebi üzerine soruşturma açabilir. Ancak yetkisi bunlarla sınırlı değildir. Kurum piyasada rekabetin engellendiğini basından, yürütülen diğer soruşturmalar sırasında edinilen bilgilerden veya herhangi bir yoldan haberdar olursa kendiliğinden (res'en) soruşturma açabilir. Özetle söylemek gerekirse, Rekabet Kurumu rekabet ihlallerine karşı herhangi bir başvuru olmaksızın da harekete geçebilir.
Rekabet Kanunu'nda yasaklanan davranışlar için "haksız rekabet" kavramının kullanılması yanlıştır. Rekabet kuralları, rekabeti kısıtlayıcı, bozucu ya da önleyici teşebbüs ya da teşebbüs birliği davranışlarını yasaklamaktadır. Rekabet Kanunu'nda yasaklanan eylemler, haksız rekabet yaratan değil ancak mevcut rekabet düzenini bozan ya da bozmaya çalışan fiillerdir.
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun, Rekabet Kurulu'nun görev ve yetkilerini belirlerken, teşebbüslere de bazı hak ve yükümlülükler getirmiştir.
Kurul, taraflara göstermediği, bilgi sahibi yapmadığı, dolayısıyla savunma hakkı vermediği bilgi ve belgelere dayanarak karar veremez. Hakkında soruşturma açılan teşebbüs, kendisiyle ilgili olan her türlü evrak ve delilin bir örneğini isteme hakkına sahiptir. İlgili teşebbüs bu şekilde soruşturmada kullanılan her belge ve delile karşı savunma yapma imkanına sahip olmaktadır.[2] Haklarında soruşturma yürütülen teşebbüsler kendilerini üç kez yazılı olarak savunabildikleri gibi, isterlerse sözlü olarak da savunma yapabilirler. Teşebbüsler, soruşturma süresinin sonuna kadar karara etki edebilecek her türlü belge ve delili Kurul'a sunabilirler.
Teşebbüsler Rekabet Kurulu kararlarına karşı Danıştay'a başvurabilirler. [3]
Rekabet Kurulu, çalışmalarını yürütürken gerekli gördüğü takdirde teşebbüslerden ve kamu kurumlarından bilgi isteyebilir. Bu bilgilerin Kurul tarafından belirlenecek süre içinde doğru ve eksiksiz olarak verilmesi gerekmektedir.
Rekabet Kurulu tarafından yetki belgesi verilerek görevlendirilen uzmanlar, gerekli hallerde teşebbüslerde yerinde inceleme yapmaktadırlar. Uzmanların her türlü evrak ve belgeyi inceleme ve suretlerini alma yetkileri vardır. Yerinde incelemeler sırasında teşebbüslerin uzmanlara gerekli yardımı sağlamaları ve istenen bilgileri doğru ve eksiksiz olarak vermeleri, incelemenin kısa sürede tamamlanmasını ve doğru sonuçlara ulaşılmasını sağlamaktadır. Yerinde incelemenin engellenmesi ve yanlış veya eksik bilgi verilmesi hallerinde Kurul teşebbüslere idari para cezası uygular.
Rekabet Kanunu'nun uygulama alanının sınırları, 4054 sayılı Kanun'un "Kapsam" başlıklı 2 nci maddesinde çizilmiştir. Söz konusu maddeye göre Kanun'un uygulama alanının odağında; "Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde mal ve hizmet piyasalarında faaliyet gösteren ya da bu piyasaları etkileyen her türlü teşebbüs", bulunmaktadır. Kanun'un "Tanımlar" başlıklı 3 üncü maddesinde teşebbüs tanımına açıklık getirilmektedir. Buna göre teşebbüs; "piyasada mal veya hizmet üreten, pazarlayan, satan gerçek ve tüzel kişilerle, bağımsız karar verebilen ve ekonomik bakımdan bir bütün teşkil eden birimler", olarak tanımlanmaktadır. Bu noktadan hareketle, ekonomik faaliyette bulunan kamu veya özel nitelikteki her türlü teşebbüs, Rekabet Kanunu kapsamında değerlendirilmektedir. Teşebbüslerin kamu kurumlarına veya özel kişilere ait olmasının önemi yoktur.[4] Nitekim kanunun 2.maddesinin gerekçesinde” rekabet kuralları ekonomik faaliyette bulunan her teşebbüse uygulanmalıdır. Teşebbüslerin kamu kurumlarına yada özel kişilere ait olmasının önemi yoktur” denilmektedir. Rekabet kurulu da 4054 sayılı kanununda “kamu yada özel teşebbüs ayırımı yapılmadığından” kamu teşebbüslerinin de rekabet kurallarına tabi olduğunu karar altına almıştır.(16.4.2002 T.02-24/244-99) Danıştayda rekabet kurallarına uyma yükümlülüğü konusunda kamu kurum ve kuruluşları arasında herhangi bir farklılık öngörülmediği ve kamu teşebbüslerinin de faaliyetlerini rekabet kurullarına uygun olarak yapmaları gerektiği görüşündedir. (D.13.D.05.12.2003 T. E.2001/4817,K.2003/4770)
Belediye İktisadi teşebbüsleri, belediyelerin kurdukları yada sermayesine katıldıkları anonim veya limited şirket statüsündeki ticari kuruluşlardır.5393 sayılı Belediye kanununun 70.maddesine göre “belediye kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre (bakanlar kurulu izni ile)şirket kurabilir.” Rekabet kurulu,su ve kanalizasyon hizmetlerini yapan ve Ankara belediyesine ait olan bir belediye iktisadi teşebbüsü olan ASKİ’yi 4054 sayılı kanununun uygulanması açısından teşebbüs olarak kabul etmiştir.(13.03.2001 T.,01-12/114-29)
Belediye uygulamalarına ilişkin Rekabet Kurulu kararları;
1-“Torbalı belediye başkanlığının belediyeye ait araçlarla Torbalı ile Torbalının mahallesi olan Özbey arasındaki şehriçi güzergahında ücretsiz yolcu taşıyarak haksız rekabete yol açtığı iddiasıyla yapılan şikayet üzerine kurul verdiği kararda özetle;
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi kanunu ile Torbalı ilçesinin İzmir Büşükşehir Belediyesi sınırlarına dahil edildiğinden aynı yasanın 7.ve 9.maddesine göre ücretsiz yolcu taşıyabilmesi için İzmir Büyükşehir Belediyesi bünyesinde kurulan Ulaşım koordinasyon Merkezinin iznini alması gerekmektedir.Dosyada ücretsiz taşıma için alınmış bir karar yoktur.”(14.08.2008 T. Dosya no:2008-4-153 karar no:08-50/735-292)
2-“Bacakkadı belediye meclisince alınan bir kararla diğer ilçe ve beldelerden ekmek alımının yasaklandığı, bu durumun rekabeti engellediği iddiasıyla verdiği kararda özetle;
5393 sayılı belediye kanununda, belediye sınırları dışından ekmek tedarik edilmesini önlemeye yönelik bir hüküm yoktur. Ancak 4054 sayılı kanunun 2.maddesine göre “teşebbüs veya teşebbüs birlikleri” kanun kapsamındadır oysa belediye kamu otoritesi niteliğine sahip olup teşebbüs sayılmasına imkan yoktur.Bu nedenle kanun kapsamında olmayan belediye için kurulca bir karar alınması mümkün değildir.”(12.06.2008 T. Dosya no:2008-3-82(ilk inceleme) Karar no:08-39/511-187) Anı şekilde 20.2.2003 tarih ve 2003-4-8 dosya no ve03-11/126-59 karar nolu kararda “belediyenin bir teşebbüs olmadığından talebi reddine karar verilmiştir.
3-“Beylikdüzü belediyesi zabıtasının diğer ilçelerden gelen ekmeklerin almamaları için bakkallara baskı yaparak rekabeti engellediği iddiasına ilişkin olarak verdiği kararda özetle;
“Zabıtanın sağlığa aykırı olan ekmeklerin satışını engelleme görev ve yetki alanında olduğundan,zabıta sağlık denetimi yetkisini kullanmakta ve sağlığa aykırı olan ekmeklerle ilgili olarak söz konusu ekmeği satan bakkal hakkında para cezası kesilmektedir.Bu cezalar nedeniyle bakkalların belediye sınırları dışından ekmek alma eğilimlerini ortadan kaldırsa da 4054 sayılı kanun kapsamında herhnagi bir işlem yapılmasına gerek yoktur.(03.05.2007 T.Dosya no:2006-3-43 (ilk inceleme ) Karar no::07-37/392-152)
4-“Belediyenin denetim eksikliği nedeniyle yaş sebze ve meyve piyasasında rekabeti bozucu etkiler yarattığı iddiasına ilişkin olarak verdiği kararda özetle;
Bu konu 4054 sayılı rekabetin korunma hakkında kanun ve rekabet kurulunun görevleri kapsamına girmemektedir.(03.12.1997.T.karar no:41/265-15)
5-“İzmir Büyükşehir belediyesine ait bir teşebbüs olan İZULAŞ’ın,İzmir Körfezinde deniz yoluyla yolcu taşımacılığında maliyetin altında fiyat uygulamasıyla rekabeti ihlal ettiği iddiasına ilişkin olarak verdiği kararda özetle;
Fiyat tarifesinin Ulaştırma koordinasyon merkezi tarafından belirlenmiş olması nedeniyle rekabetin ihlalinin söz konusu olamayacağına karar verilmiştir.(12.9.200 T. Dosya no 4/1/S.Ç-00/1(İlk İnceleme) Karar No:00-34/368-206) Benzer şekilde başka bir kararda “ulaşım sorunlarına çözüm bulmak amacıyla görevlendirilmiş, düzenleyici ve bağlayıcı kararlar almakla yetkilendirilmiş bir kurum olan UKOME ‘nin, şehir içi toplu taşımacılık ücretlerini belirlediği şikayete konu kararının,idari işlem olarak ele alınması gerekir.”(26.05.2005 T. Dosya No:2005-4-38 Karar No:05-36/458-108)
6-“Ankara Büyükşehir Belediyesinin kontrolünde bulanan Ankara Halk Ekmek ve Un Fabrikası A.Ş’nin işletme hakkını verdiği ekmek satış büfeleri vasıtasıyla ekmek üretim pazarında rekabeti bozucu üretim ve pazarlama faaliyetleri içinde bulunduğu iddiasına ilişkin olarak verdiği kararda özetle;
“Bir teşebbüsün maliyetinin altında satış yapmak suretiyle rekabeti engellemesinin ancak ve ancak anılan teşebbüsün ilgili pazarda hakim durumda bulunması halinde 4054 sayılı yasanın 6.maddesi bakımında bir ihlal teşkil edebilir. Bu nedenle herhangi bir pazarda hakim durumda bulunmayan bir teşebbüsün ürünlerini maliyetinin altında bir fiyatla satışa sunması 4054 sayılı yasa kapsamında rekabeti engelleyen,bozan veya kısıtlayan bir eylem olarak değerlendirilmeyecektir.Ekmek pazarında giriş engelleri düşük olup bu pazarın %35 civarında bir Pazar payına sahip şirketin hakim durumda olduğu söylenemez. Belediyenin ekmek pazarında faaliyette bulunmasının yasal bir gerekçesinin olmadığı iddiaları 4054 sayılı yasa kapsamında değildir.”(15.11.2007 T. Dosya No:2007-3-152 Karar No:07-86/1085-421)
[1] Detaylı bilgi edinmek isteyenler Rekabet Dergisinin Temmuz/ 2009 Cilt:10 Sayı 3 nda yayınlanan Ahmet Fatih Özkan’a ait “Türk Rekabet Hukuku uygulamasında Kamu teşebbüsleri ve kamu kuruluşlarının rekabeti bozucu davranışları” adlı makaleye başvurabilirler.
[2] “İdari usul; idarenin kamu gücünü kullanarak, bireylerin hak ve çıkarlarını etkilemeden önce ilgililerin bazı hak ve yetkilerle donatılarak, idare önünde menfaatlerini tam olarak korumalarını sağlayan kurallar bütünüdür. Rekabetin Korunması Hakkında Kanunda rekabet ihlalinin tespiti amacıyla bir idari usul öngörüldüğünden, Rekabet Kurulu'nun rekabet ihlaline ilişkin bir karar alırken, konuyu Kanunda öngörülen biçimde inceleme ve araştırma zorunluluğu bulunmaktadır. Bu prosedüre uyulmaksızın Kurul'ca, Kanunun yasakladığı bir faaliyetin varlığının saptanması ve ceza uygulanması mümkün değildir. “(Danıştay 13. D. E. 2005/161 K. 2005/2120 T. 19.4.2005)
[3] “Dava, davacının, piyasadaki hakim durumunu kötüye kullandığını iddia ettiği limited şirketin 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun 6. maddesine aykırı uygulamalarının bulunduğunu ileri sürerek yaptığı şikayetin reddine dair Rekabet Kurulu kararının 4054 sayılı Kanuna aykırı olduğundan bahisle iptaline ilişkindir.
İdari usul kanunu niteliğinde olan 4054 sayılı Kanunda, kesin ve yürütülmesi zorunlu idari işlem niteliğini taşıyan Rekabet Kurulu kararlarına karşı ilgililerin başvuru yolları düzenlendiğinden, olayda, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 11. maddesi yerine özel hüküm niteliğinde olan 4054 sayılı Kanunun 55. maddesinin uygulanması gerekir. Buna göre, Kurulun nihai kararlarına, tedbir kararlarına, para cezalarına ve süreli para cezalarına karşı, kararın taraflara tebliğinden itibaren süresi içinde Danıştay'a başvurulabilir. Davacının şikayetinin reddine ilişkin Rekabet Kurulu kararının itiraz yoluyla incelenmesi olanağı bulunmamaktadır.( Danıştay 10. D. E. 2005/4545 K. 2005/4937 T. 10.10.2005)”
“Rekabet Kurulu'nun "soruşturma açılmasına" ilişkin kararının hazırlık işlemi niteliğinde olduğu, tek başına ilgililer üzerinde hukuksal etki yapmadığı, iptal davasına konu edilemez. (Danıştay 13. D E. 2005/6715 K. 2007/1416 T. 16.3.2007)”
“4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un teşebbüslere uygulanacağı, bu itibarla, teşebbüs niteliği taşımayan ve kendisine verilen görev ve yetkiler çerçevesinde kamu gücünü kullanarak düzenleme ve yürütme faaliyetlerinde bulunan kamu kurumlarının eylemlerinin 4054 sayılı kanun'un kapsamı dışında kaldığı, anayasa'nın 125. Maddesi ve 2577 sayılı idari yargılama usulü kanunu'nun 2. Maddesi uyarınca ilgili idarelerin kararlarına ve işlemlerine karşı idari yargı yerlerinde dava açabileceği, öte yandan 4734 sayılı kamu ihale kanunu çerçevesinde davacı tarafından yapılan şikayet konularının da bu kanun kapsamında kamu ihale kurumu tarafından değerlendirileceği, dolayısıyla şikayete konu başvurunun, 4054 sayılı kanun kapsamında bulunmadığından başvurunun reddinde kanun'a aykırılık görülmemektedir. (Danıştay 13. D E. 2005/1746 K. 2005/4934 T. 10.10.2005)”
[4] DANIŞTAY 10. D E. 2001/4817 K. 2003/4770 T. 5.12.2003
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Rekabet Kurulu Kararlarında Belediye Uygulamaları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.M.Lamih Çelik'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Rekabet Kurulu Kararlarında Belediye Uygulamaları
